ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΛΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΤΤΗ

Μαρμάρινο άγαλμα της θεάς Κυβέλης. Formia του Λατίου, περ. 60 π.Χ.ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ, Wikimedia Commons.

     ΚΥΒΕΛΗ

Φρυγική και Λυδική θεότητα καλούμενη και Κυβήβη και Άγδιστις, ήταν η αντίστοιχη με τη θεά Ρέα στην Ελληνική μυθολογία καλούμενη και αυτή ακόμη Ρέα – Κυβέλη, κόρη της ήταν η Νικαία.

Η Κυβέλη ήταν θεά γενικά της άγριας φύσης και των δημιουργικών δυνάμεων της Γης και της γονιμότητας. Ο Πίνδαρος την προσφωνεί «Κυβέλα, μάτερ θεών» (Διθύραμβου απόσπασμα 80).

Από τους σχετικούς με τη θεά μύθους γνωστότερος ήταν ο του Άττι, του νεαρού ευνοούμενού της, που για να κατασιγάσει τη βασανιστική ζηλοτυπία της θεάς έφθασε στο σημείο να αυτοευνουχισθεί. Η Κυβέλη στη συνέχεια μέσα σε θρήνους έθαψε αλλά και αργότερα τον ανάστησε.

Κύρια πατρίδα της λατρείας της ήταν η πόλη Πεσσινούντα στην Άνω Φρυγία κοντά στο Σαγγάριο ποταμό. Εκεί και επί του όρους Δίδυμο υπήρχε ιερός βράχος με το όνομα Άγδος εξ ού και το όνομά της Άγδιστις. Στο ίδιο όρος υπήρχε και το ιερό «άντρο» της θεάς, το αρχαιότερο όλων, όπου βρισκόταν αντί ομοιώματός της λατρευτικός λίθος ακατέργαστος (πιθανώς αερόλιθος), ο οποίος το 204 π.Χ. μεταφέρθηκε στη Ρώμη, όπως επίσης και ο τάφος του αγαπημένου της εραστή Άττιου.

Ακόμα δε και αργότερα όταν είχε σβήσει η παλιά λάμψη της ακμάζουσας Φρυγίας η λατρεία της Κυβέλης διατηρούσε όλη τη λαμπρότητά της. Το πρώτο της Ναό έκτισε στη Πισσινούντα ο Βασιλιάς Μίδας τον οποίο αργότερα στόλισαν και πλούτισαν με αφιερώματα οι βασιλείς της Περγάμου καθώς και οι Ρωμαίοι. Από τη πόλη αυτή στην αρχή διαδόθηκε η λατρεία της θεάς σε όλες τις ελληνικές αποικίες των Μικρασιατικών παραλίων (Έφεσος, Σμύρνη. Μίλητο κλπ) και από εκεί στη κυρίως Ελλάδα όπου μολονότι διαδόθηκε ταχύτατα και ταυτίσθηκε με την «μητέρα ανθρώπων τε θεών» θεωρούμενη Ρέα απέκτησε δικούς της Ναούς κυρίως στη Θήβα, Αθήνα, Ολυμπία, Φυγαλεία κ.ά.

Αντίθετα οι Ρωμαίοι διατήρησαν τη λατρεία της ακριβώς όπως την παρέλαβαν από την Ανατολή μετονομάζοντας τους ιερείς, που οι Λυδοί αποκαλούσαν Κυβήδους σε Γάλλους.

Επίσης «Κύβελα» ονομαζόταν και έτερο βουνό της Φρυγίας αγνώστου όμως σημερινής θέσης του επί του οποίου υπήρχε και ομώνυμη πόλη. Ακόμα «Κυβέλεια» ήταν αρχαία πόλη της Ερυθραίας στη Μικρά Ασία απέναντι από τη Χίο μεταξύ του όρους Μίμαντος και του Ακρωτηρίου Μέλαινα, στην οποία η λατρεία της Κυβέλης ήταν πολύ διαδεδομένη

Πηγή : BIKIΠΑΙΔΕΙΑ

                         

 ΤΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΚΥΒΕΛΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΤΤΗ

΄Αττις με φρυγικό σκούφο, τερρακότα, Λούβρο

Τα μυστήρια του ΄Αττη ήταν τελετές με ασιατική προέλευση, που είχαν καθιερωθεί στη Φρυγία προς τιμή του ΄Αττη, εραστή της Κυβέλης. Στις μυστηριακές αυτές τελετές γινόταν αναπαράσταση της Κυβέλης που θρηνούσε το θάνατο του εραστή της κι΄ύστερα πανηγύριζαν την ανάστασή του .Το δράμα περιελάμβανε και το μαρτύριο του ΄Αττη, το πτώμα του οποίου τοποθετούσαν μέσα σε φέρετρο.

Περιγραφή  αυτών των μυστηρίων μας δίνει ο Saintecroix  ο οποίος υποστηρίζει ότι φαίνεται ν΄αποτελούσαν μικρή τροποποίηση των Ελευσινίων μυστηρίων . Κατά τον Μάκευ τα μυστήρια έμοιαζαν πολύ με τα Αδώνια, τα Διονύσια και τα Αιγυπτιακά.

Οι τελετές μυστηρίων του ΄Αττη γίνονταν κατά τις ισημερίες. ΄Αρχιζαν με πένθος, θρήνους και κοπετούς, για το θάνατο του ΄Αττη και κατέληγαν σε πανηγυρισμούς για την επάνοδό του στη ζωή.

Ο Ιούλιος Φερμίδικος υποστηρίζει ότι τα μυστήρια του ΄Αττη αποτελούσαν αλληγορία των φυσικών φαινομένων....

Στις 24 του Μάρτη, οπότε θρηνούσαν τα πάθη και το θάνατο του ΄Αττη, οι ιερείς αυτομαστιγώνονταν κι΄έκοβαν τα μέλη με μαχαίρια για να δείξουν έτσι ότι συμμετέχουν στα πάθη του θεού τους. Γι΄αυτό η μέρα εκείνη λεγόταν Dies Sanguinis.

Τα μυστήρια της Κυβέλης τελούνταν κατά την εαρινή ισημερία και διαρκούσαν τρεις μέρες.

Μερικοί συγγραφείς υποστηρίζουν ότι τα μυστήρια της Κυβέλης, είναι πιό παλιά από τα Ελευσίνια και ότι ιδρύθηκαν γύρω στα 1850 π.Χ.

Διαφωτιστική ανάλυση των  μυστηρίων παρέχει ο Frazer  στο βιβλίο του ΄Ισις, Όσιρις , ΄Αττης.

Ο Λουκιανός μιλώντας για το ιερό της Συρίας θεάς, γράφει  ότι η θεά είναι η Ρέα . Ο ΄Αττης ήταν στην καταγωγή Λυδός και πρώτος δίδαξε τα όργια της Ρέας. Αυτά τα όργια οι Φρύγες, οι Λυδοί και οι Σαμοθράκες, τα έχουν μάθει όλα από τον ΄Αττην. Αφού τον ευνούχισε η Ρέα, έχασε τον αντρισμό του, πήρε γυναικεία μορφή, ντύθηκε γυναικεία ρούχα κι΄άρχισε να τριγυρνάει όλες τις χώρες, κάτοντας τα όργια , ανιστορώντας το πάθημά του και ψάλλοντας τη Ρέα. Τότε έφτασε και στη Συρία. Αλλά επειδή όσοι κατοικούσαν πέρα από τον  Ευφράτη, ούτε αυτόν ούτε τα όργιά του παραδέχονταν, έχτισε σ΄αυτό τον τόπο το ιερό. Και τα σημάδια ότι η θεά έχει μεγάλο μοιάσιμο με τη Ρέα είναι αυτά. Τη σηκώνουν λιοντάρια, κρατεί τύμπανο και φορεί στο κεφάλι της όπως ζωγραφίζουν τη Ρέα οι Λυδοί. Ο ίδιος μου είπε ακόμα και για τους Γάλλους  που υπηρετούν στο ναό, ότι αυτοί οι Γάλλοι δεν ευνουχίζονται για χάρη της ΄Ηρας, αλλά για χάρη της Ρέας και μιμούνται τον ΄Αττη.

Ο Δημοσθένης, θέλοντας να χτυπήσει τον αντίπαλό του Αισχίνη, στο λόγο του " Περί του στεφάνου" μαζί με άλλες κατηγορίες ανάφερε και τις ασχολίες της μάνας του Αισχίνη ( επειδή στην εποχή του τα μυστήρια αυτά είχαν εκφυλιστεί και γίνονταν δεκτός και ο κατώτερος λαός)

" ΄Οταν μεγάλωσες Αισχίνη έμεινες κοντά στη μάνα σου και μαζί της διάβαζες τις μυστηριακές φυλλάδες και ήσουν δεξί της χέρι σ΄αυτήν και στις άλλες τέτοιες δουλειές της. γιατί τη μεν νύχτα περίζωνες τους τελούμενους με τομάρια από ελαφάκι κι έχυνες πάνω τους με το κανάτι κρασί και τους καθάριζες και τους σπόγγιζες με λάσπες και πίτουρα και τους σήκωνες από τον καθαρμό και τους έβαζες να λένε "Γλίτωσα από το κακό και με βρήκε το καλό". Και καυχιόσουν πως κανείς δεν μπορούσε να ψαλμωδήσει τόσο πολύ. Και τη μέρα πάλι το έργο σου ήταν να περιφέρεις μέσα στους δρόμους τους βακχικούς ομίλους που φορούν στεφάνια καμωμένα από μάραθα και κλαδιά λεύκας, σφίγγοντας στα χέρια σου τους παρείες (φίδια) και κινώντας τους πάνω από το κεφάλι έλεγες "ευάν- ευάν" και χόρευες φωνάζοντας "υής άττης, άττης, υάς" . Και αυτά τα έκανες όντας κορυφαίος των βακχικών ομίλων και αρχηγός του χορού, έχοντας στο κεφάλι σου πανέρι και κρατώντας στο χέρι καλάθι, μαζεύοντας απ΄τα γραϊδια  κουλούρες, πίτες και γλυκίσματα".

Ο Στράβων λέει ότι πρόκειται εδώ για τα φρυγικά μυστήρια και ότι στα χρόνια εκείνα τα ξένα μυστήρια (θρακικά, φρυγικά κλπ) διακωμωδούνταν.

Ο Φιλόστρατος πάλι μας πληροφορεί ότι μερικοί ιερείς της Κυβέλης είχαν σχηματίσει παρέες και γύριζαν από χωριό σε χωριό, κουβαλώντας πάνω σ΄ένα γαϊδούρι το είδωλο της θεάς και ζητιάνευαν. Οι ιερείς ομως αυτοί δεν ήταν τίποτε άλλο παρά ακόλαστοι και βρωμοκίναιδοι που ντυμένοι με γυναικεία ρούχα τραγουδούσαν, χόρευαν και ασχημονούσαν ζητώντας αμοιβή από τους απλοϊκούς για τα τέτοια καμώματά τους.

Είναι λοιπόν φανερό πως υπήρχαν και λαϊκά μυστήρια, δηλαδή τελετές που γίνονταν φανερά και στις οποίες έπαιρνε μέρος ο λαός , γιατί δεν επιτρέπονταν άνθρωποι από τις κατώτερες κοινωνικές τάξεις να μυηθούν στα Ελευσίνια και στα άλλα μυστήρια που είχαν απόρρητο και αριστοκρατικό χαρακτήρα. Στα χρόνια μάλιστα αυτά που έγινε ανακάτωμα των θρησκειών και οι θεότητες του ελληνορωμαϊκού κόσμου συμβιβάστηκαν και συμφιλιώθηκαν με τις περσικές, φρυγικές, βαβυλωνιακές και αιγυπτιακές, ήταν πολύ φυσικό οι μυστηριακές θρησκείες να έχουν κι΄αυτές εκλαϊκευτεί, δηλαδή να παρουσιάζονται με διπλή μορφή : την επίσημη και την ανεπίσημη - λαϊκή. 

.................................

Ο Λουκάς σημειώνει " Κατά τα μυστήρια της Ρέας- Κυβέλης και στην πιό κρίσιμη στιγμή της μυήσεως, η επαφή με το θείο στοιχείο, η μυστική τελείωση του μυουμένου, επιτυγχανόνταν με την προφορά του μυστικού συμβόλου, το οποίο και επισφράγιζε την τελετή. Το σύμβολο αυτό μας είναι γνωστό από δύο συγγραφείς, τον Κλήμη Αλεξανδρείας και το Φίρμικο Ματέρνο. Σύμφωνα προς τον πρώτο, προφερόταν από τους μύστες το εξής σύμβολον

"Εκ τυμπάνου έφαγον εκ κυμβάλου έπιον. εκι(ε)ρνοφόρησα , τον παστόν υπέδυν."

Πρόμοια φράση , αλλά πιο συντετμημένη παραδίδει και ο Φίρμικος Ματέρνος στα λατινικά και στα ελληνικά.

De tympano, manducavi, de cumbali bibi, et religionis secreta perdidici.

εκ τυμπάνου  βέβρωκα , εκ κυμβάλου πέπωκα , γέγονα μύστης ΄Αττεως.

Το πρώτο τμήμα του συμβόλου είναι πανομοιότυπο και στους δυο συγγραφείς. Πρόκειται περί μυστικής πράξεως στην τέλεση της οποίας πρωταρχικό ρόλο διαδραμάτιζαν δύο από τα βασικότερα όργανα του μητρωϊκού τυπικού, το τύμπανο και το κύμβαλο. Ο πίστός έτρωγε από το πρώτο κα έπινε από το δεύτερο. Αυτό φαίνεται να λεει η φράση και αυτό δέχονται στην συντριπτική τους πλειψηφία οι ερενευνητές. Κανέις όμως από αυτούς δεν μπόρεσε να προσδιορίσει κατά τρόπο αναμφισβήτητο, το ακριβές είδος της τροφής που ελάμβαναν οι πιστοί χρησιμοποιώντας ,ως μυστικά σκεύη, τα δύο αυτά μουσικά όργανα. ΄Ισως πρόκειται για άρτο και οίνο, όπως και στη χριστιανική θρησκεία, αλλά δεν μπορούν να αποκλεισθούν και άλλα είδη τροφής που απαντώνται στα διαφορετικά γονιμικά τελετουργικά, όπως το μέλι και το γάλα.

Εκτός από την τελετουργική επικοινωνία με το θείο μέσω της τροφής, το σύμβολον που μας παρδίδει ο Κλήμης αναφέρει και μιά τελετουργική κερνοφορία. Ως γνωστόν, ο κέρνος αποτελεί το κατ΄εξοχήν τελετουργικό σκεύος της αρχαίς θρησκείας και απαντάται ήδη στους προϊστορικούς χρόνους. Η μορφή του ήταν ιδιάζουσα και ίσως προήλθε από το ρόλο του στις μυστηριακές τελετές των θεοτήτων της φύσεως και της γονιμότητας.Το αγγείο έφερε προσκολλημένους στην επιφάνειά του πολλούς μικρούς κατυλίσκους μέσα στους οποίους τοποθετούσαν διαφόρους σπόρους ή υγρή τροφή ( μέλι, λάδι κλπ). Αν και ο κέρνος είναι απών από τη μητρωϊκή εικονογραφία, εντούτοις οι πηγές μαρτυρούν τη χρησιμοποίησή του στα μητρωϊκά μυστήρια.

Πήλινος κέρνος από την Μήλο. Λούβρο

 Είναι πολύ πιθανόν ότι το σχήματα του υπήρξε διαφορετικό από εκείνο των άλλων μυστηριακών λατρειών και τούτο διότι, αναφέρεται η ύπαρξη κέρνων υπό μορφή κρατήρων στους οποίους έφερε η ιέρεια της Ρέας, η οποία εκαλούνταν κερνυοφόρος. Τη σύνδεση του αγγείου με τη λατρεία της Ρέας Κυβέλης επιβεβαιώνει ο Ησύχιος . Ένα επίγραμμα της Παλατινής Ανθολογίας αναφέρει την ύπαρξη ενός κερνά - κερνοφόρου ( ιερέα)-, ενώ οι επιγραφές μιλούν για κερνοφόρους πιστούς της Ρέας- Κυβέλης ακόμη και στο δυτικό τμήμα της αυτοκρατορίας. Οι κερνοφόροι αποτελούσαν ένα είδος " διακόνων" των οποίων ο ακριβής ρόλος είναι δύσκολο να εξακριβωθεί. ΄Εχει υποστηριχθεί ότι στη Δύση στο ειδικό αυτό ιερατικό αξίωμα γίνονταν δεκτές μόνο γυναίκες, ενώ στο ανατολικό τμήμα της αυτοκρατορίας δεν πρέπει να υπήρχε διάκριση φύλου.

...........Κατά τον Φίρμικο Ματέρνο, όταν ο μύστης έτρωγε την τροφή που υπήρχε μέσα στο τύμπανο και έπινε το ποτό του κυμβάλου, τότε πλέον γνώριζε τα θρησκευτικά μυστικά και γινόταν μύστης του ΄Αττη. Αλλά ο Κλήμης αναφέρει ότι ο μυούμενος έπρεπε ακόμη να κερνοφορήσει και να κατέλθει στον παστόν της θεάς. Ενώ δηλαδή το πρώτο μέρος του συμβόλου είναι κοινό και στους δύο συγγραφείς στο δεύτερο μέρος ο Κλήμης συνεχίζει να αναφέρεται στο τυπικό μέρος του τελετουργικού, ενώ ο Φίρμικος Ματέρνος προτιμά να δώσει τη θεολογική σημασία της μυητικής ιεροπραξίας.....

Η γνώση των θρησκευτιτκών μυστικών, η οποία επιτυγχάνεται κατά την τελείωση της ιερής πράξεως, αποτελεί θεμελιώδη αντίληψη της μυστηριακής δογματικής. Βασιζόμενος κυρίως στην αναλογία που υπάρχει μεταξύ του Φιρμίκου Ματέρνου και ενός χωρίου του Απουλήικου και επιμένοντας στο γεγονός ότι ο πρώτος, πριν αποκαλύψει το σύμβολον έχει αναφερθεί σε μιά τελετή περάσματος , στο τέλος της οποίας ο μυούμενος θα έχει μεταβληθεί σε πραγματικό μύστη και όπως αναφέρει ο Κλήμης, θα μπορέσει να εισέλθει στο άδυτο ( παστόν) του ιερού, ο Μ. Dibelius  έχει  κάνει σωστές παρατηρήσεις για την κεφαλαιώδη σημασία της συνδέσεως της μυητικής ιεροπραξίας με έναν ιερό χώρο, όπου η τελείωση του μυστηρίου ταυτίζεται με την απόκτηση της θρησκευτικής γνώσεως. Ο χώρος αυτός ταυτίζεται γενικώς με τον παστόν, ή μάλλον, ο παστός που αναφέρεται στο σύμβολον που παραδίδει ο Κλήμης θεωρείται ως το τμήμα εκείνο του μητρωϊκού ιερού, όπου λαμβάνει χώρα η μυστική τελείωση και εκπληρώνεται η επαφή με το θείο στοιχείο.

.....Ο Παν. Τρεμπέλας παρατηρεί : " Στις μυήσεις των ειδωλολατρικών μυστηρίων ο μυούμενος συμμετέχει των παθημάτων μυστηριακού τινός θεού, όστις καθίσταται πάτρων, προστάτης και σωτήρ δι΄αυτόν. Και ο πάτρων ούτος, εάν δια τα ελευσίνια μυστήρια ήτο η Δήμητρα και δια τα Αιγυπτιακά ήταν η ΄Ισις και ο ΄Οσιρις και δια τα Διονύσια μυστήρια ο Διόνυσος , δια τα Φρυγιακά μυστήρια είναι η Κυβέλη και ο ΄Αττης..."

 

Eυνουχισμένος ΄Αττις  

...Η θέωση στα μυστήρια της Κυβέλης και του ΄Αττη, τελούνταν όχι μόνο με τη συμμετοχή στα πάθη του θεού αλλά και με ειδική μύηση. Την Dies sanguinis - αιματηρή μερα - των γιορτών της Κυβέλης στη Ρώμη έκοβαν ένα πεύκο που συμβόλιζε τον ΄Αττη και το έθαβαν πανηγυρικά. Οι μύστες τότε θρηνούσαν και συνάμα υφίσταντο ακατανόμαστες σωματικές κακώσεις σ΄ένδειξη πένθους. Τα αίματα από τις κακώσεις, οι έξαλλοι χοροί γύρω από τον τάφο, ο θρησκευτικός παροξυσμός έφερναν τους μύστες σε εκστατικό παραλήρημα , στη διάρκεια του οποίου πίστευαν ότι ενώνονταν μυστικά με τον ΄Αττη....΄Υστερα από δύο μέρες γιόρταζαν την ανάσταση του ΄Αττη , ξέθαβαν το δέντρο, ενώ ο ιεροφάντης ανάγγελλε στους πιστούς : Θαρρείτε μύσται, του θεού σεσωσμένου. έσται γαρ ημίν εκ πόνων σωτηρία.

Η μύηση γινόταν ως εξής : Ο νεόφυτος, ύστερα από την κανονισμένη δοκιμασία και άσκηση καταβιβαζόταν σε βαθύ λάκκο. Στο χείλος του λάκκου έσφαζαν τον ιερό ταύρο ή κριάρι , ζώα που συμβόλιζαν τον ΄Αττη. Το αίμα του ταυρου περνούσε μέσα από τις τρύπες των σανιδίων, με τα οποία καλυπτόταν ο λάκκος και περιεραντιζόταν  το σώμα  του μύστη και μάλιστα το στόμα, τα μάτια, η μύτη και τ΄αυτιά του. 

Ταυροβολικός βωμός, (360-370 μ.Χ.) από πεντελικό μάρμαρο. Προέρχεται πιθανότατα από το Χαλάνδρι (αρχαία Φλύα), Αττική. O βωμός σχετίζεται με τη λατρεία της Ρέας-Κυβέλης και του Άττιδος και συγκεκριμένα με τη μυστηριακή γιορτή των Ταυροβολίων. Στις τρεις πλευρές φέρει ανάγλυφες παραστάσεις, ενώ στην τέταρτη επιγραφή. Στη μία πλευρά η Ρέα-Κυβέλη, ένθρονη, ακουμπά το δεξί της χέρι στον ώμο του Άττιδος, ο οποίος στηρίζεται σε καλαύροπα, ραβδί που χρησιμοποιούσαν στις λατρευτικές τελετές και τις οιωνοσκοπίες. Οι μορφές πλαισιώνονται από πεύκα όπου κρέμονται τα σύμβολά τους: σύριγγα, τύμπανο, κρότταλα. Στη δεύτερη πλευρά παριστάνεται ένθρονη η Κυβέλη και πλάι της η Δήμητρα. Πλαισιώνονται από τον Ίακχο, θεό της πομπής των μυστών των Ελευσινίων Μυστηρίων και την Κόρη-Περσεφόνη. Στην τρίτη πλευρά απεικονίζονται δάδες και άλλα σύμβολα. Στην τέταρτη πλευρά έχουν χαραχθεί δύο επιγράμματα. Στο πρώτο αναφέρεται ότι ο Αθηναίος Αρχέλαος, δαδούχος της Περσεφόνης στη Λέρνα και κλειδούχος της Ήρας, ίδρυσε το βωμό για τον Άττι και τη Ρέα, ως ανταπόδοση για τη μύησή του στα Ταυροβολικά Μυστήρια. Στο δεύτερο επίγραμμα ο Αρχέλαος παρουσιάζεται ως ο πρώτος που εόρτασε τα Ταυροβόλια στη συγκεκριμένη θέση. Φωτογραφία και σχόλια ΕΘΝΙΚΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

Με το αίμα, σύμφωνα με τις δοξασίες των αρχαίων μεταδιδόταν η σφύζουσα δύναμη του ιερού ζώου που υπήρχε σ΄αυτό  και σ΄αυτόν που ραντιζόταν. ΄Ετσι με τη δύναμη που αποκτούσε, αναγεννιόταν ο μύστης και γινόταν άφθαρτος όπως ο θεός. ΄Υστερα τον έβγαζαν από το λάκκο , τον έντυναν με γιορταστικό φόρεμα και του φορούσαν στεφάνι στο κεφάλι. ΄Ολα ήταν ραντισμένα με αίμα. Περικυκλωνόταν μετά από τους μύστες, τον προσαγόρευαν και τον τιμούσαν σα θεό, ήταν ένας άλλος ΄Αττης. Την τελετή της ενθρόνισης μνημονεύει ο Πλάτων στον Ευθύδημο. Γύρω από τον μυούμενο , στα μυστήρια των Κορυβάντων , οι ιερείς στριφογύριζαν μανιασμένοι χορεύοντας. Κι΄ο νέος οπαδός, ζαλισμένος, έμενε με την εντύπωση πως άκουγε τον ήχο από τους αυλούς του θιάσου της Φρυγικής Θεάς....

Στα Μείζονα Μυστήρια  οι ανώτεροι βαθμοί μύησης γίνονταν ατομικά μάλλον, παρά συλλογικά. Οι μυήσεις της ΄Ισιδας προσφέρονταν στους εκλεκτούς της ιερείς και λαϊκούς , μέσω ενός πολυσήμαντου ονείρου. Μερικές φορές το ίδιο το όνειρο μπορούσε να είναι η μύηση. ΄Ενας από τους τελευταίους Πλατωνικούς, ο Δαμάσκιος, ονειρεύτηκε :"Είχα γίνει ΄Αττης και η Μεγάλη Μητέρα γιόρταζε τα Ιλάρια προς τιμήν μου " ( Βίος Ισιδώρου 131). Απ΄αυτό απόκτησε τη βεβαιότητα της αιώνιας σωτηρίας.

Πηγή : " Τα μυστήρια της Κυβέλης και του ΄Αττη" Γεωργίου Σιέττου

εκδόσεις "Πύρινος Κόσμος"

       Μαδρίτη, άρμα Ρέας- Κυβέλης

ΑΓΓΕΛΟΣ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΣ (Β΄ΜΕΡΟΣ)



Σημαντικό σταθμό στη ζωή του Σικελιανού αποτέλεσε ο γάμος του, το 1907, με την Αμερικανίδα Eva Palmer, η οποία σπούδαζε στο Παρίσι ελληνική αρχαιολογία και χορογραφία. Ο γάμος τους τελέστηκε στην Αμερική, ενώ εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα το 1908. Εκείνη την περίοδο ο Σικελιανός ήρθε σε επαφή με αρκετούς πνευματικούς ανθρώπους και τελικά το 1909 δημοσίευσε την πρώτη του ποιητική συλλογή Αλαφροΐσκιωτος, η οποία προκάλεσε ιδιαίτερη αίσθηση στους φιλολογικούς κύκλους, αναγνωριζόμενη ως έργο σταθμός στην ιστορία των νεοελληνικών γραμμάτων. Ακολούθησε μια περίοδος έντονης αναζήτησης. που καταλήγει στην έκδοση των τεσσάρων τόμων της ποιητικής συλλογής Πρόλογος στη Ζωή, Η Συνείδηση της Γης μου (1915), Η Συνείδηση της Φυλής μου (1915), Η Συνείδηση της Γυναίκας (1916) και Η Συνείδηση της Πίστης (1917). Ο Πρόλογος στη Ζωή ολοκληρώθηκε αργότερα με τη Συνείδηση της Προσωπικής Δημιουργίας. Ακολουθούν ακόμα τα χαρακτηριστικά ποιήματα Το Πάσχα των Ελλήνων και Μήτηρ Θεού, της περιόδου 1917 - 1920, καθώς και διάφορες συνεργασίες του με λογοτεχνικά περιοδικά της εποχής.

Η αρχαιοελληνική πνευματική ατμόσφαιρα απασχόλησε βαθιά το Σικελιανό και συνέλαβε την ιδέα να δημιουργηθεί στους Δελφούς ένας παγκόσμιος πνευματικός πυρήνας ικανός να συνθέσει τις αντιθέσεις των λαών («Δελφική Ιδέα»). Για το σκοπό αυτό ο Σικελιανός, με τη συμπαράσταση και την οικονομική αρωγή της γυναίκας του, δίνει πλήθος διαλέξεων και δημοσιεύει μελέτες και άρθρα. Παράλληλα, οργανώνει τις «Δελφικές Εορτές» στους Δελφούς με τις παραστάσεις του Προμηθέα Δεσμώτη (1927) και των Ικέτιδων (1930) του Αισχύλου να ανεβαίνουν στο αρχαίο θέατρο.



Η «Δελφική Ιδέα» εκτός από τις αρχαίες παραστάσεις περιελάμβανε και την «Δελφική Ένωση», μια παγκόσμια ένωση για τη συναδέλφωση των λαών και το «Δελφικό Πανεπιστήμιο», στόχος του οποίου θα ήταν να συνθέσει σε έναν ενιαίο μύθο τις παραδόσεις όλων των λαών. Για τις πρωτοβουλίες αυτές, το 1929, η Ακαδημία Αθηνών του απένειμε αργυρό μετάλλιο για τη γενναία προσπάθεια αναβίωσης των δελφικών αγώνων. Από το φιλόδοξο αυτό σχέδιο το μόνο που πραγματοποιήθηκε τελικά ήταν οι Δελφικές Εορτές, αλλά και αυτές οδήγησαν σε οικονομική καταστροφή και χωρισμό του ζεύγους, αφού η Εύα Πάλμερ εγκαταστάθηκε από τότε στην Αμερική και επέστρεψε μόνο μετά το θάνατο του ποιητή.(ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ)

Το σπίτι του Άγγελου Σικελιανού στους Δελφούς.,υπό την άδεια Creative Commons

 

Το 1941 ο Σικελιανός εντάσσεται στο Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ) και πρωτοστατεί στην προπαγάνδισή του με τα«Ακριτικά» του, πέντε χειρόγραφα ποιήματα, που κυκλοφορούν παράνομα. Παράλληλα δημοσιεύει συνεχώς ποιήματα σε διάφορα έντυπα του ΕΑΜ για το «Νέο Εικοσιένα»όπως αποκαλεί το ΕΑΜ, στο επίγραμμά του«Ανάσταση» (1942).

27 Φεβρουαρίου 1943, μεσούσης της τριπλής  Κατοχής, πεθαίνει ο Παλαμάς. Η κηδεία του αποτέλεσε ένα από τα μεγαλύτερα αντικατοχικά συλλαλητήρια, καθώς σύσσωμος ο πνευματικός κόσμος της χώρας αλλά και εκατοντάδες χιλιάδες λαού συνόδεψαν την σωρό οιητή στην τελευταία του κατοικία στο Α' Νεκροταφείο.

Οι επίσημες αρχές, προσπαθώντας να περιορίσουν το νόημα της παλλαϊκής συγκέντρωσης, εκπροσωπήθηκαν στην κηδεία από τον ίδιο τον δοτό πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Λογοθετόπουλοκαι από εκπροσώπους των γερμανικών και ιταλικών κατοχικών δυνάμεων.

Αυτό δεν απέτρεψε τη μετατροπή της κηδείας σε εκδήλωση πατριωτικής έξαρσης. «Σε αυτό το φέρετρο ακουμπάει η Ελλάδα» είπε εύστοχα ο ποιητής Άγγελος Σικελιανός (1884-1951), δίνοντας το πνεύμα ομόθυμης παρουσίας του λαού στην κηδεία. Και «με μια φωνή όσο ποτέ δυνατή» απήγγειλε το ποίημα Παλαμάς, που είχε γράψει τα χαράματα της 28ης Φεβρουαρίου προς τιμήν του μεγάλου ποιητή:

Ηχήστε οι σάλπιγγες... Καμπάνες βροντερές,
δονήστε σύγκορμη τη χώρα πέρα ως πέρα...
Βοσκήστε τύμπανα πολέμου... Οι φοβερές
σημαίες, ξεδιπλωθείτε στον αέρα !

Σ' αυτό το φέρετρο ακουμπά η Ελλάδα ! Ένα βουνό
με δάφνες αν υψώσουμε ως το Πήλιο κι ως την Όσσα,
κι αν το πυργώσουμε ως τον έβδομο ουρανό,
ποιόν κλεί, τι κι αν το πει η δικιά μου γλώσσα;

Μα εσύ Λαέ, που τη φτωχή σου τη μιλιά,
Ήρωας την πήρε και την ύψωσε ως τ' αστέρια,
μεράσου τώρα τη θεϊκή φεγγοβολιά
της τέλειας δόξας του, ανασήκωσ' τον στα χέρια

γιγάντιο φλάμπουρο κι απάνω από μας
που τον υμνούμε με καρδιά αναμμένη,
πες μ' ένα μόνο ανασασμόν: "Ο Παλαμάς !",
ν' αντιβογκήσει τ' όνομά του η οικουμένη !

Ηχήστε οι σάλπιγγες... Καμπάνες βροντερές,
δονήστε σύγκορμη τη χώρα πέρα ως πέρα...
Βογκήστε τύμπανα πολέμου... Οι φοβερές
σημαίες, ξεδιπλωθείτε στον αέρα !

Σ' αυτό το φέρετρο ακουμπά η Ελλάδα ! Ένας λαός,
σηκώνοντας τα μάτια του τη βλέπει...
κι ακέριος φλέγεται ως με τ' άδυτο ο Ναός,
κι από ψηλά νεφέλη Δόξας τόνε σκέπει.

Τι πάνωθέ μας, όπου ο άρρητος παλμός
της αιωνιότητας, αστράφτει αυτήν την ώρα
Ορφέας, Ηράκλειτος, Αισχύλος, Σολωμός
την άγια δέχονται ψυχή την τροπαιοφόρα,

που αφού το έργο της θεμέλιωσε βαθιά
στη γην αυτήν με μιαν ισόθεη Σκέψη,
τον τρισμακάριο τώρα πάει ψηλά τον Ίακχο
με τους αθάνατους θεούς για να χορέψει.

Ηχήστε οι σάλπιγγες... Καμπάνες βροντερές,
δονήστε σύγκορμη τη χώρα πέρα ως πέρα...
Βόγκα Παιάνα ! Οι σημαίες οι φοβερές
της Λευτεριάς ξεδιπλωθείτε στον αέρα ! 

Ο Άγγελος Σικελιανός αποχαιρέτησε τον Ποιητή καλώντας παράλληλα το Έθνος σε παλλαϊκό αγώνα κατά των Γερμανών , Ιταλών και Βουλγάρων επιδρομέων.

http://www.alterthess.gr/content/%C2%ABixiste-oi-salpigges%C2%BB-i-kideia-toy-kosti-palama

Από το εξαιρετικό αφιέρωμα της εφημέρίδας "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ" στη ζωή και στο έργο του Σικελιανού. Ολόκληρο το αρχείο εδώ: wwk.kathimerini.gr/kath/7days/1997/07/06071997.pdf

EIMAI TO ΠΝΕΥΜΑ

                Άγγελος Σικελιανός (Από τον Δελφικό Λόγο) Δελφοί,   18                  Οκτωβρίου 1932

"Είμαι το πνεύμα, το πανάρχαιο Απολλώνειο πνεύμα, που κατέβη πρώτο από τις χιονοσκέπαστες κορφές της Ιστορίας, ο Άρρην Λόγος, ο όρθιος Δωρικός σκοπός, ο Πυθικός προαιώνιος Νόμος. Είμαι η αρχή της Ακτινοβολίας της Ευρυθμίας, της Πειθαρχίας, της Απλότητας, της βασικής κάθε ψυχής και λαού Αυτονομίας, είμ'η αρχή της τέλειας Μνήμης. Είμαι το Γνώθι Σαυτόν, το Μηδέν άγαν, είμαι η Χρυσή Τομή και η Τετρακτύς και ο Άκμων, είμαι το προμήνυμα του νέου χορού του καθαρμού απάνω από το πτώμα του φιδιού, που ρέψαν στη σπηλιά της γήινης ύλης,σκοτεινοί ληθαργημένοι αιώνες.

Περιμένω πια την πιο μεγάλη λύτρωσή μου. Θέλω να σαρώσω με μια υπέρτατη αντίσταση, ό,τι μάταιο και ό,τι σάπιο, από το χώμα. Μη μου κλείτε πια τα στήθη σας, τη σκέψη σας και την ακοή σας. Ξεκινήστε. Εβγάτε να συναντηθούμε στην μεγάλη άπλα, που ό,τι τώρα στη φωνή μου, σας φαντάζει φοβερό, αυτού που βρίσκεστε κλεισμένοι, είναι ο Μέλος και το Μέτρο και ο Ρυθμός, όπ'ώχει πλάσει, ό,τι ανώτερο, γλυκύτερο και αδρότερο στο λαό σας και στους λαούς όλου του κόσμου. Είμαι ο ποταμός της Φωτεινής Αγιότητας, που Σας καλεί να ξαναβαφτιστείτε, στα προαιώνια κρυσταλλένια νάματά του.

Βοηθήστε με, να σας βοηθήσω.Δεν μ'ακούτε; Ο βρυχηθμός μου έχει πια ωριμάσει μες στους αιώνες. Μην αργείτε. Ελάτε, ελάτε. Ως πότε πια να σας κράζω;"

ΦΙΛΟΠΟΝΗΡΙΑ

Ἡ φιλοπονηρία εἶναι ἐπιθυμία κακίας. Ἰδοὺ δὲ τί λογῆς ἄνθρωπος εἶναι ὁ φιλοπόνηρος 1. Συναναστρέφεται ἀνθρώπους ποὺ ἔχασαν τὰ πολιτικά των δικαιώματα ἢ κατεδικάσθησαν εἰς δημοσίας δίκας 2, διότι νομίζει ὅτι μὲ τὴν συναναστροφὴν αὐτῶν θὰ γίνῃ ἐμπειρότερος καὶ φοβερώτερος.— Ἐὰν πρόκειται περὶ τιμίων ἀνθρώπων, λέγει ὅτι κανεὶς δὲν εἶναι ἐκ φύσεως τίμιος, ὅτι ὅλοι εἶναι ὅμοιοι καὶ ὅταν ἀκούῃ νὰ ὁμιλοῦν περὶ τιμίου, τὸν σκώπτει.— Ἰσχυρίζεται ὅτι ὁ κακὸς ἄνθρωπος εἶναι ἐλεύθερος προλήψεων· καὶ ἂν συκοφαντῆται κανεὶς ὡς πονηρός, λέγει ὅτι ἄλλα μὲν ὅσα λέγονται δι' αὐτὸν παραδέχεται ὡς ἀληθῆ, μερικὰ ὅμως ἀρνεῖται· διότι, λέγει, εἶναι εὐφυὴς καὶ καλὸς φίλος καὶ ἐπιτήδειος· καὶ ἐπιμένει ὅτι δὲν συνήντησε εἰς τὴν ζωήν του ἄνθρωπον ἱκανώτερον· καὶ εὐνοϊκῶς διάκειται πρὸς αὐτὸν εἰς τὴν ἐκκλησίαν τοῦ δήμου, ὅταν δίδῃ λόγον, καὶ εἰς τὸ δικαστήριον ὅταν ἀπολογῆται· καὶ εἰς τοὺς καθημένους κοντά του εἶναι ἱκανὸς νὰ εἴπῃ ‘δὲν πρέπει νὰ κρίνεται ἡ πρᾶξις ἀλλὰ τὸ ἀποτέλεσμα· αὐτὸς ὁ ἄνθρωπος εἶναι ὁ φύλαξ (κύων) τοῦ δήμου, διότι τὸν προφυλάττει ἀπὸ τοὺς ἀδικοῦντας· ἂν ἐγκαταλίπωμεν τοὺς τοιούτους, δὲν θὰ ἔχωμεν ἀνθρώπους προθύμους νὰ ἐκτεθοῦν εἰς τὴν ἀπέχθειαν τῶν ἄλλων χάριν τῶν κοινῶν συμφερόντων.— Εἶναι δὲ ἱκανὸς νὰ γίνῃ καὶ προστάτης κακούργων ξένων 3 καὶ συνήγορος 4 ἐπιληψίμων ὑποθέσεων εἰς τὸ δικαστήριον καὶ ὅταν δικάζῃ, νὰ προσπαθῇ νὰ διαστρέφῃ τοὺς λόγους τῶν ἀντιδίκων. (Ἐν γένει ἡ φιλοπονηρία εἶναι ἀδελφὴ τῆς πονηρίας καὶ ἀληθεύει ἡ παροιμία ‘ὅμοιος τὸν ὅμοιον’).                                                                                                 ...................................................................................................   1. Ὁ πονηρὸς ἦτο εἶδος συκοφάντου, ἐπιτήδειος εἰς τὸ νὰ κατηγορῇ πάντα χρηστὸν πολίτην. Ὁ ἀγαπῶν λοιπὸν τοὺς τοιούτους ἐλέγετο φιλοπόνηρος· ὡς προστατεύων δὲ τοὺς κακοὺς καὶ πονηροὺς ἐκ τοῦ ὄχλου εἶναι τρόπον τινὰ ἀντίθετος τοῦ ὀλιγαρχικοῦ. Ὁ χαρακτὴρ οὗτος ἔχει ἱστορικὸν ἐνδιαφέρον, διότι ἀπεικονίζει τὴν διαφθορὰν τοῦ δημοκρατικοῦ πολιτεύματος εἰς Ἀθήνας περὶ τὰ τέλη τοῦ 4ου αἰῶνος π.Χ. Ῥήτορες, μίσθαρνα ὄργανα τῶν Μακεδόνων, καὶ δημαγωγοὶ ἀσυνείδητοι καὶ αἰσχροὶ συκοφάνται, ὠργίαζον καὶ ἔζων μὲ πολυτέλειαν εἰς βάρος τοῦ λαοῦ· ἕνεκα τούτου ἐσχηματίσθη ἡ κοινὴ ἀντίληφις ὅτι εἰς τὴν πολιτικὴν δὲν χρειάζεται ἠθικὴ καὶ ὅτι, διὰ νὰ ἀποκτήση κανεὶς πλοῦτον καὶ δόξαν καὶ τιμάς. ἀρκοῦν τὰ προσόντα τῶν πονηρῶν καὶ φαύλων· τούτους λοιπὸν ἐξετίμουν καὶ ἐθαύμαζαν καὶ ἐζήλευαν. Τῆς κοινῆς ταύτης ἀντιλήψεως προσωποποίησις εἶναι ὁ φιλοπόνηρος τοῦ Θεοφράστου.        2. Οἱ καταδικαζόμενοι εἰς δημοσίας δίκας ἔχαναν τὰ πολιτικά των δικαιώματα· δημόσιαι δὲ δίκαι ἢ γραφαὶ ἦσαν αἱ ἀναφερόμεναι εἰς τὴν πολιτείαν ἢ τὴν θρησκείαν, ἐνῷ αἱ ἄλλαι ἐλέγοντο ἁπλῶς δίκαι.        3. Οἱ μέτοικοι (ξένοι) δὲν εἶχον δικαίωμα νὰ παρουσιασθῶσιν αὐτοπροσώπως εἰς τὸ δικαστήριον ἀλλὰ διά τινος πολίτου Ἀθηναίου, τοῦ πάτρωνος ἢ προστάτου αὐτῶν.        4. Μετὰ τὴν ἀπολογίαν τοῦ ἰδίου κατηγορουμένου τὸ δικαστήριον ἐπέτρεπε καὶ εἰς συγγενῆ ἢ φίλον του νὰ ὁμιλήσῃ ὑπὲρ αὐτοῦ· ὁ τοιοῦτος ἐλέγετο συνήγορος.

Σχόλια απόδοση: Εμμανουήλ Δαυίδ

ΑΝΑΙΣΘΗΣΙΑ

Ἡ ἀναισθησία, ἂν θέλῃς νὰ τὴν ὁρίσῃς, εἶναι νωθρότης τῆς ψυχῆς εἰς λόγους καὶ πράξεις. Ἰδοὺ δὲ τί λογῆς ἄνθρωπος εἶναι ὁ ἀναίσθητος                                              1. Ἀφοῦ λογαριάσῃ μὲ τὰς ψήφους 2 καὶ κάμῃ τὸ ἄθροισμα, ἐρωτᾷ τὸν παρακαθήμενον “πόσον εἶναι”.— Ἐνῷ κατηγορεῖται καὶ μέλλει νὰ παρουσιασθῇ εἰς τὸ δικαστήριον πρὸς ἀπολογίαν, λησμονεῖ τὴν δίκην καὶ φεύγει εἰς τὸν ἀγρόν του.— Εἰς τὸ θέατρον κοιμᾶται κατὰ τὴν παράστασιν καὶ εἰς τὸ τέλος μένει μόνος.— Ἀφοῦ ἔφαγε πολύ, σηκώνεται τὴν νύκτα διὰ φυσικήν του ἀνάγκην καὶ τὸν δαγκάνει ὁ σκύλος τοῦ γείτονός του 3.— Λαμβάνει ὁ ἴδιος κάτι καὶ τὸ ἀποθέτει, ἔπειτα δὲν ἠμπορεῖ νὰ τὸ εὕρη.— Ὅταν εἰδοποιηθῇ ὅτι κάποιος φίλος του ἀπέθανε, διὰ νὰ παρευρεθῇ εἰς τὴν κηδείαν, ἀφοῦ μελαγχολήσῃ καὶ κλαύσῃ λέγει ‘ἀγαθῇ τύχῃ 4’ (ἡ ὥρα ἡ καλή).— Εἶναι ἱκανὸς νὰ πάρῃ μαζί του καὶ μάρτυρας, ὅταν πηγαίνῃ νὰ εἰσπράξῃ χρήματα ποὺ τοῦ χρεωστοῦν.— Ἐνῷ εἶναι χειμών, ἐπιπλήττει τὸν δοῦλον, διότι δὲν τοῦ ἀγόραοε ἀγγούρια.— Ἀναγκάζει τὰ παιδία του νὰ γυμνάζωνται εἰς τὸ τρέξιμο καὶ τὴν πάλην καὶ προξενεῖ εἰς αὐτὰ ὑπερκόπωσιν.— Εἰς τὸν ἀγρόν του βράζει ὁ ὶδιος φακῆν καὶ ρίπτει εἰς τὴν χύτραν δύο φορὰς ἅλας, ὥστε τὴν κάνει νὰ μὴ τρώγεται.— Ἐνῷ βρέχει 5 (τὴν νύκτα), λέγει ‘εὐχάριστον εἶναι (τὸ φῶς) τῶν ἄστρων’ ὅταν οἱ ἄλλοι λέγουν “εἶναι σκοτάδἰ πίσσα”. Ἂν κανεὶς τὸν ἐρωτήσῃ ‘πόσοι νεκροὶ νομίζεις ὅτι ἐπέρασαν ἀπὸ τὴν πύλην 6 τοῦ νεκροταφείου, ἀποκρίνεται ‘τόσοι, ὅσους εἴθε νὰ εἴχαμε ἐγὼ καὶ σύ’.                   ******************  1. Ὁ ἀναίσθητος, ὡς περιγράφεται ὑπὸ τοῦ Θεοφράστου, εἶναι ἄνθρωπος ποὺ δέν ἐχει τὸν νοῦν εἰς τὸ κεφάλι του, ἀφῃρημένος, ξεχασμένος.        2. Οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες καὶ Ρωμαῖοι ἔκαμνον τοὺς λογαριασμούς των μὲ ψήφους, δηλ. μικρὰ καὶ λεῖα λιθάρια, τὰ ὁποῖα ἐτοποθέτουν ἐπὶ ἑνὸς ἀβακίου χωρισμένου εἰς στήλας· ἔτσι ἐγίνοντο αἰσθηταὶ ἀκόμη καὶ αὐταὶ αἱ σύνθετοι ἀριθμητικαὶ πράξεις. Τοιαῦτα ἀβάκια διεσώθησαν μέχρι σήμερον.        3. Ἐπειδὴ εἰς τὰ σπίτια τῶν ἀρχαίων Ἀθηναίων δὲν ὑπῆρχον ἀποχωρητήρια, οἱ κάτοικοι (πρὸ πάντων πτωχοὶ) ἐξήρχοντο τὴν νύκτα πρὸς φυσικήν των ἀνάγκην εἰς τὸ ὕπαιθρον· ὁ ἀναίσθητος παρεπλανήθη, ὡς φαίνεται, εἰς τὸν κῆπον τοῦ γείτονός του καὶ ἐδέχθη τὴν ἐπίθεσιν τοῦ σκύλου του.        4. Ὁ ἀναίσθητος μεταχειρίζεται τὴν φράσιν “τύχῃ ἀγαθῇ” ἐπὶ δυστυχήματος, ἐνῷ, ὡς γνωστόν, ἦτο ἐν χρήσει εἰς εὐχάριστα γεγονότα καὶ ἐλέγετο ὡς εὐχὴ πρὸς ἐπιτυχίαν κατὰ τὴν ἀρχὴν μιᾶς ἐπιχειρήσεως, ἑνὸς ταξιδίου καὶ ὁποιασδήποτε ἄλλης πράξεως, ἀνάλογος πρὸς τὰ σημερινὰ “ἡ ὥρα ἡ καλή”, “μὲ τὸ καλό”.        5. Ἡ γραφὴ τῶν χειρογράφων εἶναι: “καὶ τοῦ Διὸς ὕοντος λέγειν ἡδὺ γε τῶν ἄστρων, ὅτε δὴ καὶ οἱ ἄλλοι λέγουσι πίσσης”· ἀλλὰ τί σημαίνουν τὰ γριφώδη ταῦτα; Ὁ Κοραῆς θεωρεῖ τὸ χωρίον τοῦτο ὡς τὸ δυσκολώτατον πάντων, ὁ δὲ Casaubon τὸ ὀνομάζει locum desperatum. Αἱ πολλαὶ καὶ ποικίλαι διορθώσεις τῶν σοφῶν κριτικῶν δὲν κατώρθωσαν νὰ τὸ θεραπεύυουν διὰ τοῦτο καὶ οὐδεμία ἐξ αὐτῶν ἐπεκράτησεν, ὥστε νὰ εἰσαχθῇ εἰς τὸ κείμενον. Αἱ λέξεις ἡδύ, τῶν ἄστρων, πίσσης, φέρουν εἰς τὸν νοῦν δύο φράσεις συνήθεις τῆς νέας Ἑλληνικῆς· δηλ. τὴν “εἶναι ἀστροφεγγιά”, ὅταν πρόκειται περὶ αἰθρίας νυκτός, καὶ “εἶναι πίσσα σκοτάδι”, ὅταν πρόκειται περὶ βροχερῆς καὶ σκοτεινῆς. Αἱ φράσεις αὗται δύνανται ἴσως νὰ διαφωτίσουν τὸ ζήτημα. Ὑποθέτω δηλ. ὅτι ἡ περιεχομένη εἰς τὸ χωρίον τοῦτο ἔννοια εἶναι· ‘καὶ ὅταν τὴν νύκτα βρέχη, ὁ ἀναίσθητος λέγει· “εἶναι ἀστροφεγγιά”, ὅταν οἱ ἄλλοι λέγουν “εἶναι σκοτάδι πίσσα”’. Ἀλλὰ διὰ νὰ ἐξαχθῇ τοιαύτη ἔννοια, εἶναι ἀνάγκη νὰ μεταβλητῇ καὶ τὸ ἀρχαῖον κείμενον ὡς ἑξῆς· “καὶ τοῦ Διὸς <νυκτὸς> ὕοντος λέγειν· ἡδύ γε τῶν ἄστρων <τὸφῶς>, ὅτε δὴ καὶ οἱ ἄλλοι λέγουσι πίσσης <σκότος>.Ὁμολογῶ ὅτι ἡ ὑπόθεσίς μου εἶναι τολμηρὰ ὄχι ὅμως καὶ χειροτέρα ἄλλων.        6. Ἠριαῖαι ἢ Ἠρίαι πύλαι (ἐκ τοῦ Ἠρίον=τάφος) ἐλέγετο μία πύλη τῶν Ἀθηνῶν πρὸς ἀνατολάς, ἡ ὁποία ἔφερε πρὸς τὸ νεκροταφεῖον τοῦ Κεραμεικοῦ. Απόδοση και σχόλια: Εμμανουήλ Δαυίδ

Ησίοδος, "περί ημερών"

 

Ο Ζευς ένθρονος περιβαλλόμενος από ΄Ηλιο, σελήνη, γαία και θάλασσα. Πέριξ αυτών ο ζωδιακός.(ορειχάλκινο νόμισμα από Θράκη εποχής Αλεξάνδρου Σεβήρου).

Τις ημέρες, τις σταλμένες από τον Δία, άν θέλης με προσοχή να φυλάξης, όπως πρέπει, να εξηγήσεις στους υπηρέτες σου ότι η τριακοστή ημέρα του μηνός  είναι η καλλίτερη για να επιβλέπης τα  έργα τους και να τους μοιράζης την τροφή τους.

Να λοιπόν ποιές είναι οι μέρες , που δόθηκαν από τον πάνσοφο Δία, για να μπορούν οι άνθρωποι να κρίνουν με βάση την αλήθεια.

Κατ΄αρχήν η πρώτη, τέταρτη και η έβδόμη  είναι ιερές ημέρες. γιατί την εβδόμη εγέννησε η Λητώ τον χρυσοσπάθη Απόλλωνα. το ίδιο και η όγδοη και η ένάτη, που είναι δυό μέρες, στην αρχή του μήνα. οι καλλίτερες ν΄ασχοληθούνται οι άνθρωποι με τις εργασίες τους.η δε ενδεκάτη και η δωδεκάτη είναι και οι δύο καλές, τόσο για το κούρεμα των προβάτων, όσο και για το θέρισμα των καρπών που φέρνουν την χαρά. η δωδεκάτη όμως είναι κατά πολύ καλύτερη από την ενδεκάτη, επειδή τότε πλέκει το δίχτυ της, κρεμασμένη από ψηλά, η  αράχνη, όταν οι μέρες είναι μεγαλύτερες, και ο προνοητικός μέρμηγκας μαζεύει την σοδειά του. τότε πρέπει να στήση η γυναίκα τον αργαλείο της και ν΄αρχίση το έργο της.

Την δέκατη τρίτη , από την αρχή του μηνός, ν΄αποφύγης ν΄αρχίσης την σπορά.όμως είναι η καλύτερη για να φυτέψης φυτά.

Η έκτη ημέρα απ΄τη μέση του μήνα, είναι εντελώς ακατάλληλη για τα φυτά, αλλά ευνοϊκή για να γεννιούνται αγόρια.δεν είναι όμως πρόσφορη για το κορίτσι , ούτε για να γεννηθή ούτε για να της τύχη γάμος.

Ούτε η έκτη, από την αρχή του μήνα , είναι η κατάλληλη για να γεννηθή κορίτσι, αλλά είναι ευνοϊκή ημέρα , για να μουνουχίζης τα κατσίκια και τα κριάρια και για να σηκώνης μαντρί για το κοπάδι. είναι ακόμη καλή για να γεννηθή αγόρι. θα αγαπάει τα πειρακτικά λόγια , τα ψέμματα, τα γλυκόλογα και τις κρυφές ερωτικές συναντήσεις.

Την όγδοη μέρα να μουνουχίζης τον κάπρο και το βόδι που δυνατά μουγκρίζει, και την δωδεκάτη τα υπομονετικά μουλάρια.

Στην μεγάλη εικοστή (τρίτο δεκαήμερο) τότε που οι μέρες γίνονται μεγαλύτερες, γεννιέται  ο άνδρας με δίκαιη κρίση. γιατί είναι προικισμένος με πολύ δυνατό μυαλό. Η δεκάτη είναι καλή για να γεννηθεί αγόρι, και για κορίτσι η τετάρτη από τη μέση (δεύτερη δεκάδα). αυτή την ημέρα δε, τα πρόβατα και τα βόδια τα στριφτόποδα και στα στριφτοκέρατα, και το σκυλί με τα σουβλερά δόντια, και τα υπομονετικά μουλάρια, να τα καταπραύνης χαϊδεύοντάς τα με τα χέρια σου. Αλλά τις τέταρτες ημέρες από την αρχή και το τέλος του μήνα , να προφυλάξης την ψυχή σου απ΄τις ψυχοφθόρες στενοχώριες, γιατί είναι αφιερωμένες αποκλειστικά στους θεούς.

Την τέταρτη ημέρα του μήνα να νυμφεύεσαι, αφού συμβουλευθής τους οιωνούς που θεωρούνται οι καλλίτεροι, για την πράξη αυτή.

Τίς πέμπτες να τις αποφεύγεις, επειδή είναι φοβερές και κακότυχες. γιατί λένε πως την πέμπτη ημέρα οι Ερινύες παραστάθηκαν στην γέννησι του Όρκου, που τον γέννησε η ΄Ερις, κακό μεγάλο για τους επιόρκους.

Την εβδόμη ημέρα, από την μέση του μηνός ( δεύτερο δεκαήμερο), το ιερό στάρι της Δήμητρας με μεγάλη προσοχή, σε ολοστρόγγυλο αλώνι να το βάζης κι ο υλοτόμος να κόβη ξύλα, κατάλληλα για οικοδόμησι και πολλά καραβόξυλα που αρμόζουν για την κατασκευή πλοίων.

Και την τετάρτη ημέρα του μήνα ν΄αρχίζης την κατασκευή πλοίων ελαφρών.-

Η ενάτη από την μέση του μηνός, είναι η καλύτερη για να αρχίσης ( να πίνης) απ΄το πιθάρι σου και να βάλης τον ζυγό στα βόδια, στα μουλάρια και στους γοργοπόδαρους ίππους,αλλά και για να τραβήξης το γοργοκίνητο πλοίο σου, με τα πολλά κουπιά, στο μαύρο πέλαγος και λίγοι είναι εκείνοι που μιλούν γι΄αυτήν αληθινά.

Την τετάρτη άνοιγε το πιθάρι. η τετάρτη ημέρα, από την μέση του μηνός, είναι απ΄όλες η πλέον ιερή , λίγη εξ΄άλλου γνωρίζουν πως μετά την εικοστή ημέρα του μήνα, είναι η καλλίτερη όταν χαράζει η Αυγή. μα προς το δειλινό είναι η χειρότερη.

Αυτές είναι οι ημέρες που είναι όφελος μεγάλο για τους ανθρώπους που κατοικούν την γή. οι άλλες είναι αδιάφορες, αβλαβείς και δεν φέρνουν τίποτα. άλλος την μία παινεύει κι άλλος την άλλη, και λίγοι μόνο γνωρίζουν πως η ημέρα άλλοτε αποβαίνει μητρυιά και άλλοτε μητέρα.

Ευτυχισμένος και ευλογημένος είναι εκείνος ο οποίος γνωρίζοντας όλα αυτά, εργάζεται χωρίς να εναντιώνεται στους αθανάτους, συμβουλευόμενος τους οιωνούς και αποφεύγοντας τις υπερβολές.

   *****************************

 

Σελήνη ἐκ τοῦ Ἑπτὰ Πλανῆται
καὶ Ἀνθρώπων
Ἐποχαί, Adriaen Collaert, πρὸ
3 αἰώνων

"...............Είναι γνωστό ότι οι αρχαίοι πρόγονοί μας υπολόγιζαν τον χρόνο και τους μήνες με βάσι της αλλαγές της σελήνης, εφαρμόζοντας όμως τον χωρισμό του μηνός σε τρία δεκαήμερα "όλες οι αρχαίες Κοσμολογίες  βάσιζαν όλα τα μυστήριά τους στον αριθμό 10" λέει η Μπλαβάτσκυ , " όπου το ανώτερο τρίγωνο συμβόλιζε τον αόρατο και μεταφυσικό κόσμο, ενώ το κατώτερο τρία και τέσσερα, δηλαδή η Επταπλότητα, συβόλιζε την φυσική περιοχή".

Είναι γεγονός επίσης ότι το σύστημα των εβδομάδων, ενώ ήταν γνωστό, δεν χρησιμοποιήθηκε ευρύτερα στον ελληνικό χώρο. Πολύ αργότερα και μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού, επεβλήθη, καθώς τίποτα δεν έπρεπε να θυμίζη τους "ειδωλολάτρες" ΄Ελληνες.

Αναφέρουν πολλοί ιστορικοί ότι το επταδικό σύστημα μεταδόθηκε από τους Χαλδαίους σε άλλους λαούς και ήλθε τελικά στον ελληνικό χώρο. Θα χρησιμοποιήσουμε πάλι τα λόγια της Μπλαβάτσκυ η οποία λέει: " Δεν ήταν η ιουδαϊκή Βίβλος εκείνη που έβαλε σε προεξάρχουσα θέσι τον αριθμό επτά. Ο Ησίοδος πολύ πριν ακουστεί καν το Σάββατο του Μωϋσή, χρησιμοποίησε τα λόγια " η Εβδόμη είναι η ιερή ημέρα".

Οι Πυθαγόριοι δίδασκαν ότι η επτάς ονομάσθηκε από το ρήμα σέβω γι΄αυτού και την αποκαλούσαν "σεπτάδα" επειδή ήταν άξια σεβασμού, όπως έγραφε ο Πυθαγόρειος Πρώρος στο "Περί Εβδομάδος"βιβλίο του, λέει ο Νίκόμαχος Γερασηνός (1ος αι.μ.Χ)

Ακόμη, λέει ο Νικόμαχος ότι,  ονόμαζεν την επτάδα Αθηνά, επειδή, όπως και η θεά, είναι ανύπανδρη και παρθένος. Δεν έχει γεννηθεί από μητέρα, ιδιότητα του ζυγού αριθμού, ούτε έχει πατέρα, ιδιότητα του μονού αριθμού. ΄Οπως και η Αθηνά προέρχεται  από την κεφαλή του πατέρα  των πάντων, του Διός, έτσι και η επτάς εκπορεύεται από την κεφαλή πάντων των αριθμών, το ΄Ενα.

Η πρώτη ημέρα του μηνός (νουμηνία) ήταν αυτή κατά την οποίαν εμφανιζόταν το λεπτώτερο τμήμα της σελήνης ( δρέπανον ή μηνίσκος) και τελείωνε με την επανεμφάνισί του. 

 

Σελήνης προτομή του Jean-Leon Gerome

Οι μήνες του Αττικού ημερολογίου ήταν οι εξής:

Εκατομβαιών 15 Ιουλ-15 Αυγ.(περίπου)

Μεταγειτνιών 15 Αυγ.-15 Σεπτ.

Βοηδρομιών 15 Σεπτ.-15 Οκτ.

Πυανεψιών 15 Οκτ.-15 Νοεμβρ.

Μαιμακτηριών 15 Νοεμβρ.-15 Δεκεμβρ.

Ποσειδεών 15Δεκεμβρ.- 15 Ιανουαρ.

Γαμηλιών 15 Ιαν.-15 Φεβ.

Ανθεστηριών 15 Φεβ.-15 Μαρτ.

Ελαφηβολιών 15 Μαρτ.-15 Απρ.

Μουνηχιών 15 Απρ.-15 Μαίου

Θαργηλιών 15 Μαίου- 15 Ιουν.

Σκιροφοριών 15 Ιουν.-15 Ιουλ.

Ημέρες Αττικού Ημερολογίου

1.  Νουμηνία ή πρώτη ισταμένου.
2. δευτέρα     ισταμένου
3. τρίτη             "
4. τετάρτη         "
5. πέμπτη          "
6. έκτη              "
7. εβδόμη          "
8. ογδόη            "
9. ενάτη            "
10. Δεκάτη          "
11. Πρώτη μεσούντος
12. δευτέρα  "
13. τρίτη      "
14. τετάρτη  "
15. πέμπτη   "
16. έκτη       "
17. εβδόμη   "
18. ογδόη     "
19. ενάτη     "
20. Δεκάτη μεσούντος ή Εικάς
21. Δεκάτη φθίνοντος
22. ενάτη      "
23. ογδόη      "
24. εβδόμη    "
25. έκτη        "
26. πέμπτη    "
27. τετάρτη   "
28. τρίτη       "
29. δευτέρα  "
30. ΄Ενη και Νέα και Τριακάς

 Ονομασία   Ημερών

΄Ελληνες      Λατίνοι       Χαλδαίοι     Εβραίοι            Χριστιανοί

Ηλίου            Solis            Shamash     1η Σαββάτων     Κυριακή

Σελήνης        Lunae          Sin              2η Σαββάτων     Δευτέρα

΄Αρεως          Martis          Minurti       3η Σαββάτων     Τρίτη

Ερμού            Mercurii      Nabu          4η Σαββάτων     Τετάρτη

Διός               Jovis            Marduk      5η  Σαββάτων     Πέμπτη

Αφροδίτης     Veniris         Ishtar          Παρασκευή        Παρασκευή

Κρόνου          Saturnis       Norigal        Σάββατο             Σάββατο

                           

Σελήνη σε άρμα, C. Lasinio.

Ο Ησίοδος καταγράφει ένα "ιερό ημερολόγιο" και έναν κατάλογο με κατάλληλες ή όχι ημέρες για ορισμένες εργασίες.΄Ισως οι παλαιές γνώσεις των άστρων και άλλων φυσικών φαινομένων είχαν αρχίσει να χάνωνται και επικαλύφθηκαν με τις αγαθές ή αποφράδες ημέρες μετά από κάποια παρέμβασι του ιερατείου των Δελφών. ΄Ισως ο ίδιος ο Ησίοδος είδε την ανάγκη προφύλαξης των απλών ανθρώπων. Το γεγονός πάντως είναι ότι έγινε κάποια αντικατάστασις παλαιών πρακτικών και γνώσεων με οδηγίες που αφήνουν την εντύπωση κάποιας δεισιδαιμονίας. Πρέπει να πούμε όμως ότι κάτι παρόμοιο ισχύει μέχρι και σήμερα με τη θρησκεία να παίζη κύριο ρόλο. Ο απλός λαός θέλει κάποια πυξίδα που να διευκολύνη τη ζωή του.

Ο βασικός σχεδιασμός, για τον διαχωρισμό των ημερών, προήλθε από τις φάσεις της Σελήνης. Για να υπάρξη καλό αποτέλεσμα πρέπει το οποιοδήποτε έργο να γίνεται τις πρώτες ημέρς, καθώς το φεγγάρι γεμίζει. Αντίθετα οι φθίνουσες ημέρες  δεν είναι ευνοϊκές.Αυτόν τον διαχωρισμό τον συναντούμε και στο Ρωμαϊκό ημερολόγιο. Η δωδεκάτη ημέρα (δευτέρα μεσούντος) θεωρείται προσφορώτερη για εργασίες και για εορτασμούς. ΄Ομως οι πλέον ευνοϊκές ημέρες είναι αυτές με την πανσέληνο. Αυτός , σε γενικές γραμμές είναι ο διαχωρισμός των Ημερών και πάνω εκεί στηρίσχθηκαν οι διάφορες εορτές. 

Απ΄όλες τις ημέρες ξεχωρίζει, ο Ησίοδος, την "τριηκάδα" ή "τριακάδα" ή " ένη (παλαιά) και νέα". Είναι μιά πολύ σημαντική ημέρα του μηνός, διότι συμμετέχει και στον απερχόμενο μήνα και στον νέο, "...του μεν φθίνοντος μηνός, του δισταμένοιο. την τριακάδα λέγει. τον μήνα έχειν φησί ημέρας είκοσιεννέα, ώστε την τρικάδα μέρος έχειν και του παρωχηκότος και του επιόντος μηνός" (Ησύχιος- Λεξικόν). Ενώ ο Αρποκρατίων για το " ένη και νέα" λέει τα εξής : "ένη και νέα. Υπερείδης εν τω προς Υγιαίνοντα. την υφ΄ημών τριακάδα καλουμένην ένην ( από το έν) και νέαν καλούσι Αθηναίοι από του την τελευτήν έχειν του προτέρου μηνός και την αρχήν του υστέρου". Στην Σούδα βλέπουμε την έκφρασι "τας εν άδου τριακάδας", για αυτούς που " επί των περέργων και τα αποκεκρυμμένα γινώσκειν ζητούντων".

 Η τριακοστή του μηνός , λέει ο Ησίοδος, είναι η πλέον κατάλληλη για έναν απολογισμό του παρελθόντος μηνός, αλλά και για την πληρωμή των εργαζομένων. Ισοζύγιο και μισθοδοσία, δηλαδή, όπως θα έλεγε και ένας σύγχρονος οικονομολόγος. Μας δίνει επίσης , ο Ησίοδος, την πληροφορία ότι στην εποχή του ο μήνας είχε τριάντα ημέρες. Και συνεχίζει τον κατάλογό του δίνοντας τις ιδιότητες των Ημερών ώστε οι άνθρωποι να γνωρίζουν την αλήθεια, όπως λέει χαρακτηριστικά.

              

Ἑβδομάδος ἡμέραι, ῥωμαικὸν ψηφιδωτόν. Ἡ Σελήνη ἐφορεύει τὴν δευτέραν ἡμέραν τῆς ἑβδομάδος, Ἀπὸ Βίλλα ἐς Orbe-Bosceaz Ἐλβετία, 11ος αἰ. μ.Ὀ.

Αποσπάσματα σχολίων και απόδοσις αρχαίου κειμένου Απόστολος Γονιδέλλης " ΗΣΙΟΔΟΣ, ΕΡΓΑ ΚΑΙ ΗΜΕΡΑΙ".

φωτογραφίες από " Αστρολογικόν"

ΔΕΙΣΙΔΑΙΜΟΝΙΑ

Ἡ δεισιδαιμονία 1 φαίνεται ὅτι εἶναι φόβος πρὸς τὸ θεῖον. Ἰδοὺ δὲ τί λογῆς ἄνθρωπος εἶναι ὁ δεισιδαίμων. Κατὰ τὴν ἑορτὴν τῶν Χοῶν 2, ἀφοῦ νίψῃ καλὰ τὰς χεῖρας καὶ ραντίσῃ ὅλον τὸ σῶμα, ἐξέρχεται ἀπὸ τὸ ἱερὸν κρατώντας φύλλα δάφνης 3 εἰς τὸ στόμα του καὶ ἔτσι περιφέρεται ὅλην τὴν ἡμέραν.— Ἂν γάτα διακόψῃ τὸν δρόμον του, δὲν προχωρεῖ πρὶν διαβῇ ἄλλος κανεὶς ἢ ρίψῃ τρεῖς πέτρας ὑπεράνω τοῦ μέρους, ὅπου ἐπέρασε ἡ γάτα.— Ἂν εἰς τὸ σπίτι του παρατηρήσῃ φίδι, ἐὰν μὲν τοῦτο εἶναι παρείας 4, ἐπικαλεῖται τὸν Σαβάζιον 5, ἐὰν δὲ εἶναι ἀπὸ τὰ λεγόμενα ἱερὰ φίδια, κτίζει εἰς τὸ μέρος ἐκεῖνο ναΐσκον.— Ὅταν περνᾶ ἐμπρὸς ἀπὸ τὰς ἀλειμμένας πέτρας 6 τῶν τριόδων, χύνει ἐπάνω λᾷδι μὲ τὸ ἐλαιοδοχεῖον του, γονατίζει καὶ ἀφοῦ προσκυνήσῃ ἀναχωρεῖ.— Ἂν ποντικὸς 7 τρυπήσῃ σάκκον τοῦ ἀλεύρου, πηγαίνει εἰς τὸν ἐξηγητὴν8 καὶ τὸν ἐρωτᾶ τί πρέπει νὰ κάμῃ· καὶ ἂν ἐκεῖνος ἀποκριθῇ, ὅτι πρέπει νὰ δώσῃ τὸν σάκκον εἰς τὸν δερματορράφον νὰ τὸν μπαλώσῃ, δὲν δίδει προσοχὴν εἰς τοὺς λόγους του, ἀλλὰ τὸν ἀφήνει καὶ πηγαίνει νὰ προσφέρῃ θυσίαν πρὸς ἐξαγνισμόν.— Εἶναι δε ἱκανὸς νὰ κάνῃ συχνὰ καθαρμοὺς εἰς τὸ σπίτι μὲ τὴν ἰδέαν ὅτι εἰσώρμησεν ἐκεῖ ἡ Ἑκάτη 9.— Ἂν εἰς τὸν δρόμον του φωνάζουν γλαῦκες, ταράσσεται καὶ δὲν προχωρεῖ πρὶν νὰ ψιθυρίσῃ ‘ἡ Ἀθηνᾶ εἶναι ἀνωτέρα’.— Ἀποφεύγει νὰ πατήσῃ τάφον ἢ νὰ πλησιάσῃ νεκρὸν ἢ λεχώ 10, διότι εἶναι, λέγει, συμφέρον νὰ μὴ μολύνεται.— Κάθε τετάρτην καὶ εἰκοστὴν τετάρτην τοῦ μηνός 11, ἀφοῦ διατάξῃ εἰς τὸ σπίτι του νὰ θερμάνουν κρασί, ἐξέρχεται καὶ ἀγοράζει κλάδους μυρσίνης, λιβανωτόν, πλακούντια, ἔπειτα ἐπιστρέφει καὶ περνᾷ ὅλην τὴν ἡμέραν στεφανώνοντας τοὺς Ἑρμαφροδίτους 12.— Ἂν ἴδῃ ὄνειρον ἔρχεται εἰς τοὺς ὀνειροκρίτας,τοὺς μάντεις, τοὺς οἰωνοσκόπους, διὰ νὰ ἐρωτήσῃ εἰς ποῖον θεὸν ἢ ποίαν θεὰν πρέπει νὰ προσευχηθῇ.— Κάθε μῆνα πηγαίνει εἰς τοὺς ἱερεῖς τοῦ Ὀρφέως 13, διὰ νὰ ἀνανεώσῃ τὴν μύησιν του μαζὶ μὲ τὴν γυναῖκά του (ἂν δὲ αὐτὴ δὲν εὐκαιρῇ, μὲ τὴν τροφὸν) καὶ τὰ τέκνα του.—Φαίνεται δὲ ὅτι εἶναι καὶ ἕνας ἀπὸ ἐκείνους, ποὺ φροντίζουν νὰ ραντίζωνται συχνὰ πρὸς καθαρμὸν εἰς τὴν ὄχθην τῆς θαλάσσης14.— Ἂν ἴδῃ κάποιον στεφανωμένον μὲ σκόροδα15, ἀπὸ ἐκεῖνα ποὺ βλέπει κανεὶς εἰς τὰς τριόδους, ἐπιστρέφει εἰς τὸ σπίτι του, λούεται ‘ἀπὸ τὴ κορφὴ ὡς τὰ νύχια’ καὶ ἀφοῦ προσκαλέσῃ ἱερείας διατάσσει νὰ τὸν ἀπολυμάνουν μέ σκυλοκρόμμυδο16 καὶ μὲ τὸ πτῶμα σκυλακίου περιφέροντας αὐτὸ τρεῖς φορὰς γύρω του.—Ὅταν ἴδῃ τρελλὸν ἢ ἐπιληπτικόν, ἀνατριχιάζει καὶ πτύει τρεῖς φορὰς εἰς τὸν κόλπον του.

                                                          *********************************************

  1. Κατὰ τοὺς Ἀριστοτελικοὺς μεταξὺ ἀθεΐας καὶ δεισιδαιμονίας (ὡς κακιῶν) μεσότης (ὡς ἀρετὴ) ἦτο ἡ εὐσέβεια. Περὶ δεισιδαιμονίας ἔγραψε καὶ ὁ Πλούταρχος καὶ ὁρίζει αὐτὴν ὡς ‘δόξαν ἐμπαθῆ καὶ δέους ποιητικὴν ὑπόληψιν ἐκταπεινοῦντος καὶ συντρίβοντος τὸν ἄνθρωπον, οἰόμενον μὲν εἶναι θεοὺς, εἶναι δὲ λυπηροὺς καὶ βλαβερους’. Φαίνεται ὅτι καὶ ὁ χαρακτὴρ οὗτος εἰσήχθη εἰς τὴν Κωμῳδίαν· ἓν ἔργον τοῦ Μενάνδρου, τοῦ ὁποίου ἀποσπάσματα σώζονται, φέρει τὸν τίτλον Δεισιδαίμων.
       2. Κατὰ τὴν ἑορτὴν τῶν Χοῶν, δευτέραν ἡμέραν τῶν Ἀνθεστηρίων, ἐγίνοντο σπονδαὶ ὑπὲρ τῶν νεκρῶν· ἐθεωρεῖτο λοιπόν ἡμέρα ἀποφράς.
       3. Ἡ δάφνη, ἀφιερωμένη εἰς τὸν Ἀπόλλωνα, ἐθεωρεῖτο ὡς μέσον πρὸς ἀποτροπὴν κακοῦ διὰ τοῦτο ἐρραντίζοντο μὲ κλάδον δάφνης, τὸν ὁποῖον ἐβύθιζον εἰς ἀγγεῖον ὕδατος ποὺ εὑρίσκετο πρὸ τοῦ ναοῦ καὶ ὅπου προηγουμένως εἶχον σβήσῃ δαυλὸν ἀναμμένον ἀπὸ τὸν βωμόν.
       4. Ὁ παρείας ἦτο ὄφις ἀβλαβής, ἱερὸς τοῦ Ἀσκληπιοῦ, καὶ ἔλαβε τὸ ὄνομα, ὡς λέγει ὁ Αἰλιανὸς (περὶ ζῴων ἰδιότητος 8,12) ἀπὸ τὸ πλατὺ στόμα του· οἱ δὲ ἱεροὶ λεγόμενοι ὄφεις ἦσαν μικροὶ καὶ δηλητηριώδεις· ἐνίοτε ὁ ὄφις ἐνομίζετο καὶ καλὸς οἰωνός· εὑρισκόμενος εἰς ναὸν ἢ ἄλλο κτίριον ἐθεωρεῖτο φύλαξ καὶ προστάτης αὐτοῦ, ὡς ὁ ἱερὸς ὄφις τῆς Ἀθηνᾶς εἰς τὸν Παρθενῶνα. Καὶ σήμερον ὁ λαὸς τοιοῦτον ὄφιν θεωρεῖ φύλακα τοῦ σπιτιοῦ.
       5. Ὁ Σαβάζιος ἦτο θεότης Ἀσιατική, τῆς ὁποίας ἡ λατρεία εἰς τὴν Ἑλλάδα ἐταυτίσθη μὲ τὴν λατρείαν τοῦ Διονύσου καὶ ἐτιμᾶτο, ἰδίως ὑπὸ γυναικῶν μὲ νυκτερινὰς τελετάς.
       6. Πρὸς τιμὴν τῆς Ἑκάτης οἱ ἀρχαῖοι ἔστηναν λίθους εἰς τὰς τριόδους, τοὺς ἤλειφον μὲ λᾷδι, τοὺς ἐστόλιζον μὲ στεφάνους καὶ τοὺς ἐπροσκύνουν· ‘οἱ αὐτοὶ πᾶν ξύλον καὶ πάντα λίθον, τὸν δὴ λεγόμενον λιπαρόν, προσκυνοῦσι’ (Κλήμης Ἀλεξανδρ. Στρωματεῖς βιβλ. 7, 4, 24).
       7. Ἐὰν ποντικὸς διετρύπα σάκκον, ἐθεωρεῖτο κακὸς οἰωνός. Χαριέστατον εἶναι τὸ λεγόμενον περὶ τοῦ Βίωνος ποὺ εἰς μίαν τοιαύτην περίπτωσιν σκώπτων τὸν δεισιδαίμονα εἶπε· ‘δὲν εἶναι παράδοξον ὅτι ὁ ποντικὸς ἐτρύπησε τὸν σάκκον τὸ παράδοξον θὰ ἦτο, ἂν ὁ σάκκος ἐτρύπα τὸν ποντικόν’.
       8. Ἐξηγηταὶ ἐλέγοντο οἱ γνῶσται τοῦ ἱεροῦ δικαίου καὶ φροντίζοντες διὰ τὸν καθαρμὸν τοῦ φόνου καὶ ἄλλων ἐγκλημάτων. Τὴν ἀρχὴν ταύτην εἶχον κατ’ ἀρχὰς οἱ εὐπατρίδαι, κατόπιν ἐδόθη εἰς τρεῖς ἄνδρας ὀνομαζομένους πυθοχρήστους, διότι ὑπεδεικνύοντο ὑπὸ τοῦ Πυθίου Ἀπόλλωνος.
       9. Εἰσβολὴ ἡ ἐπιδρομὴ τῆς Ἑκάτης ἐλέγετο ἡ ὀλεθρία ἐπίδρασις, τὴν ὁποίαν ἐπίστευον ὅτι ἐξήσκει ἡ Σελήνη· διότι ἡ Ἑκάτη ἐλατρεύετο ὑπὸ τρεῖς μορφάς, δηλ. ὡς Σελήνη, ὡς Ἄρτεμις καὶ ὡς Περσεφόνη. Κατὰ πᾶσαν νέαν Σελήνην οἱ πλούσιοι Ἀθηναῖοι ἐπρόσφεραν ὡς θυσίαν διάφορα φαγητά, τὰ ὁποῖα ἔθετον εἰς τὰς τριόδους τὴν νύκτα, ἐλάμβανον δὲ αὐτὰ οἱ πτωχοί· ἦσαν τὰ λεγόμενα δεῖπνα Ἑκάτης.
       10. Αἱ δεισιδαιμονίαι αὐταὶ ὑπάρχουν καὶ σήμερον ἀκόμη εἰς τὸν Ἑλληνικὸν λαόν.
       11. Ἡ 4η καὶ ἡ 24η τῶν μηνῶν ἐλογίζοντο ἀποφράδες ἡμέραι.
       12. Ἑρμαφρόδιτοι ἦσαν ἀνδριάντες τοῦ Ἑρμοῦ καὶ τῆς Ἀφροδίτης.
       13. Ὁ Ὀρφεὺς ἀοιδὸς καὶ φιλόσοφος ἐκ Θρᾴκης εἰσήγαγεν εἰς τὴν Ἑλλάδα θρησκευτικὰς τελετὰς καὶ τὰ Ἐλευσίνια Μυστήρια. Οἱ ὀπαδοί του, ἱερεῖς καὶ μύσται τῶν τελετῶν τούτων, ἐλέγοντο Ὁρφεοτελεσταί. Αἱ γυναῖκες ἐγίνοντο δεκταὶ εἰς τὰ Ὀρφικά, τὰ Ἐλευσίνια Μυστήρια καὶ τὰς τελετὰς τοῦ Σαβαζίου.
       14. Τὸ θαλάσσιον ὕδωρ ἀπὸ τῶν ἀρχαιοτάτων χρόνων ἐθεωρεῖτο καθαρτικὸν παντὸς μολύσματος· “θάλασσα κλύζει πάντα τἀνθρώπων κακὰ” (Εὐρ. Ἰφιγ. ἐν Ταύρ. 1167.
       15. Τὰ σκόροδα λαμβανόμενα ἀπὸ τὰ δεῖπνα τῆς Ἑκάτης ἐθεωροῦντο μολυσμένα.
       16. Εἰς τὴν σκίλλην (σκυλοκρόμμυδο) ἀπέδιδον οἱ ἀρχαῖοι δύναμιν ἐξαγνιστικήν· “ἐκάθηρέ τέ με καὶ περιήγνιζε δᾳδὶ καὶ σκἰλλῃ καὶ ἄλλοις πλείοσι” (Λουκ. Ἐπισκοποῦντες). Τοιαύτην δύναμιν ἀπέδιδον καὶ εἰς κυνάριον, τὸ ὁποῖον ἐθυσίαζον καὶ ἔπειτα περιέφερον τρεῖς φορὰς τὸ πτῶμα του πέριξ ἐκείνου ποὺ ἤθελαν νὰ ἐξαγνίσουν τοῦτο ἐλέγετο περισκυλακισμός· “τῷ δὲ κυνὶ πάντες ὡς ἕπος εἰπεῖν Ἕλληνες ἐχρῶντο καὶ χρῶνταί γε μέχρι νῦν ἔνιοι σφαγίῳ πρὸς τοὺς καθαρμοὺς καὶ τῇ Ἑκάτη σκυλάκια μετὰ τῶν ἄλλων καθαρσίων ἐκφέρουσι καὶ περιμάττουσι σκυλακίοις τοὺς ἁγνισμοῦ δεομένους, περισκυλακισμὸν τὸ τοιοῦτο γένος τοῦ καθαρμοῦ καλοῦντες”. (Πλουτ. κεφαλ. καταγραφὴ § 68).
Απόδοση στην Ν.Ελληνική και σχολιασμός : Εμμανουήλ Δαυίδ