ΙΠΠΙΑΣ Ή ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΛΟΥΤΡΟΥ

    

Εκ των σοφών εκείνοι προ πάντων, κατά την ιδέαν μου, είνε αξιέπαινοι όσοι δεν είπον και δεν έγραψαν μόνον ωραίους λόγους περί των πραγμάτων, αλλά και δι' έργων επραγματοποίησαν τας επαγγελίας των λόγων. Και όταν τις ασθενή δεν θα ζητήση, αν έχη νουν, εκείνους εκ των ιατρών οίτινες δύνανται να ομιλήσουν καλλίτερα περί της επιστήμης των, αλλ' εκείνους οίτινες έχουν εξασκηθή πρακτικώς εις αυτήν. Νομίζω δε ότι και περί μουσικών προκειμένου είνε καλλίτερος από τον δυνάμενον να κρίνη ρυθμούς και αρμονίας εκείνος ο οποίος δύναται και να ψάλλη και να παίζη όργανον. Περιττόν να σου είπω ότι εκ των στρατηγών εκείνοι ευλόγως εθεωρήθησαν ως οι άριστοι, οι οποίοι όχι μόνον ήσαν καλοί εις το να παρατάσσουν τα στρατεύματα και να συμβουλεύουν, αλλά και να πολεμούν επί κεφαλής των στρατευμάτων αυτών και να επιδεικνύουν ατομικήν ανδρείαν. Τοιούτοι δε, ως γνωρίζομεν, εκ μεν των παλαιών υπήρξαν ο Αγαμέμνων και ο Αχιλλεύς, εκ δε των μεταγενεστέρων ο Αλέξανδρος και ο Πύρρος. Αλλά προς τι λέγω ταύτα; Ο σκοπός μου δεν είνε να επιδείξω ιστορικάς γνώσεις, αλλά θέλω να είπω ότι και εκ των μηχανικών πρέπει να θαυμάζωνται εκείνοι οι οποίοι όχι μόνον εις την θεωρίαν διέπρεψαν, αλλά και μνημεία της τέχνης των και έργα αφήκαν εις τας επερχομένας γενεάς. Διά τούτο δε και εκείνοι οι οποίοι μόνον εις τους λόγους είνε δεινοί ορθώς ονομάζονται σοφισταί μάλλον ή σοφοί. Τοιούτος σοφός γνωρίζομεν εκ φήμης ότι υπήρξεν ο Αρχιμήδης και ο Κνίδιος Σώστρατος, εκ των οποίων ο μεν τελευταίος εβοήθησε τον Πτολεμαίον να κυριεύση την Μέμφιν χωρίς πολιορκίαν, αλλά μόνον διότι μετέστρεψε το ρεύμα του Νείλου και διήρεσε τον ποταμόν, ο δε άλλος επυρπόλησε τα πλοία των εχθρών διά της τέχνης του.

Και ο Θαλής δε ο Μιλήσιος προ αυτών υπεσχέθη εις τον Κροίσον να περάση τον στρατόν του άβροχον από τον ποταμόν Άλιν και το κατώρθωσε στρέψας εντός μιας νυκτός τον ποταμόν, ώστε να διέρχεται όπισθεν του στρατοπέδου, ενώ δεν ήτο μηχανικός, αλλά σοφός ικανός και να επινοήση και να πείση. Είνε δε πολύ παλαιόν και γνωστόν το παράδειγμα του Επειού, όστις όχι μόνον επενόησε και κατεσκεύασε τον Δούριον ίππον, διά του οποίου οι Αχαιοί εισήλθον εις την Ίλιον, αλλά λέγεται ότι και εισήλθεν εις αυτόν μετά των άλλων. Μεταξύ τούτων είνε δίκαιον να αναφέρεται και ο Ιππίας ούτος ο σύγχρονος ημών, ο οποίος όχι μόνον εις τους λόγους είνε δεινός όσον οιοσδήποτε εκ των προϋπαρξάντων, όχι μόνον εις την αντίληψιν οξύς, αλλά και εις την διατύπωσιν σαφέστατος• τα δε έργα του είνε πολύ καλλίτερα των λόγων. Παν ό,τι ηδύνατο τις να περιμένη εκ της τέχνης του το επραγματοποίησε, ουχί δε επί θεμάτων εις τα οποία άλλοι προ αυτού είχον ευδοκιμήση, αλλ', όπως λέγουν οι γεωμέτραι, επί πάσης δοθείσης ευθείας κατορθώνει να κατασκευάζη ακριβώς το τρίγωνον. Ενώ εκ των άλλων έκαστος περιωρίσθη εις ένα κλάδον της επιστήμης και εις εκείνον μόνον διεκρίθη και όμως διά τούτο θεωρείται σπουδαίος, ο Ιππίας είνε και εις την μηχανικήν και εις την γεωμετρίαν πρώτος, προσέτι δε και εις την αρμονίαν και την μουσικήν διαπρέπει• και τόσον καλώς γνωρίζει εκάστην των τεχνών τούτων, ώστε να νομίζη τις ότι μόνον αυτήν εσπούδασε. Θα είχα δε ανάγκην πολλού χρόνου διά να εκθειάσω την θεωρίαν του περί των ακτίνων και ανακλάσεων και περί των κατόπτρων, προσέτι δε τας εργασίας του εις την αστρονομίαν, εις την οποίαν υπερέβη κατά πολύ όλους τους προγενεστέρους. 

 

 

Θα περιορισθώ να περιγράψω τα έργα αυτού τα οποία είδα επ' εσχάτων και τα οποία με κατέπληξαν. Πρόκειται δε περί κοινού και γνωστοτάτου πράγματος, περί κατασκευής λουτρού• αλλά και εις την εκτέλεσιν του έργου τούτου του τόσον κοινού έδειξε θαυμαστήν περίνοιαν και ευφυίαν. Το γήπεδον δεν ήτο επίπεδον, αλλά πολύ ανηφορικόν και επικλινές και εκατέρωθεν καθ' υπερβολήν χαμηλόν. Παραλαβών δε αυτό το κατέστησεν ισόπεδον και κατεσκεύασε βάσιν ασφαλεστάτην δι' όλον το έργον του• εξησφάλισε διά θεμελίων την ευστάθειαν των οικοδομημάτων και με αντηρίδας επικλινείς και συνεχομένας προς ασφάλειαν ενίσχυσε το όλον. Η δε οικοδομή όχι μόνον συμμετρίαν ύψους και βάσεως έχει, αλλά και προς τον σκοπόν της έγινε καταλληλοτάτη και υπό έποψιν εσωτερικού φωτισμού τελεία. Ο πυλών είνε υψηλός με κλίμακας πλατείας αίτινες έχουν μικράν κλίσιν, ώστε η ανάβασις να είνε αναπαυτική• εκ τούτου δε εισέρχεταί τις εις κοινόν προθάλαμον αρκετά ευρύν, ο οποίος έχει χώρον ικανόν διά τους υπηρέτας και ακολούθους και ευρίσκεται αριστερά των διαμερισμάτων της πολυτελείας• υπάρχουν δε αποχωρητήρια άνετα και κατάφωτα, λίαν κατάλληλα διά κατάστημα λουτρών. Έπειτα και συνεχόμενον προς αυτά υπάρχει διαμέρισμα περιττόν μεν διά το λουτρόν, αναγκαίον δε προς υποδοχήν των πλουσιωτέρων. Ακολούθως και κατά σειράν εκατέρωθεν ευρίσκονται δωμάτια διά να εκδύωνται οι λουσμένοι και αποθέτουν τα ενδύματά των, και μεταξύ αυτών αίθουσα με υψηλοτάτην οροφήν και φαιδρότατον φωτισμόν, εις την οποίαν υπάρχουν τρεις λουτήρες με ψυχρόν νερόν. Η αίθουσα αύτη είνε στρωμένη με Λακωνικόν μάρμαρον και στολίζεται υπό αγαλμάτων της αρχαίας τέχνης, εξ ων το μεν παριστά την Υγείαν, το δε τον Ασκληπιόν.

  Προχωρούντες εισερχόμεθα εις διαμέρισμα ελαφρώς θερμασμένον, όπου μας 
υποδέχεται θερμότης όχι τόσον υπερβολική ώστε να ενοχλή• και είνε 
επίμηκες και ωοειδές. Έπειτα δεξιά, υπάρχει αίθουσα λίαν φωτεινή και 
κατάλληλος διά να τρίβωνται και αλείφωνται με πάσαν άνεσιν οι ερχόμενοι 
εκ των γυμναστηρίων και έχει εκατέρωθεν εισόδους κοσμουμένας υπό Φρυγίου
 μαρμάρου. Αλλ' η ωραιοτέρα αίθουσα είνε εκείνη την οποίαν ευρίσκει 
κατόπιν ο εισερχόμενος, όπου δύναται να στέκεται ή να κάθηται ευχαρίστως
 και να παραμείνη επί πολύ χωρίς φόβον και να επιδοθή εις εγκυλισμούς 
ωφελιμωτάτους. Και αυτή αποστίλβει ολόκληρος από Φρύγιον μάρμαρον. Μετ' 
αυτήν υποδέχεται τον εισερχόμενον ο θερμός διάδρομος, ο οποίος είνε 
στρωμένος με Νομαδικόν λίθον. Η δε αίθουσα εις την οποίαν εισέρχεταί τις
 εκ του διαδρόμου τούτου είνε ωραιοτάτη και κατάφωτος και φαίνεται ως να
 καλύπτη και στολίζη τους τοίχους της πορφύρα. Υπάρχουν και εδώ τρεις 
κολυμβήθραι με θερμόν ύδωρ. Άμα δε λουσθή τις δύναται να μη επιστρέψη 
διά των αυτών διαμερισμάτων αλλά διά ταχυτέρας και βαθμιαίας επανόδου 
εις το ψυχρόν και από διαμέρισμα ελαφρώς θερμαινόμενον και λαμπρώς 
φωτιζόμενον
 

Εκτός τούτου τα ύψη των αιθουσών είνε παντού ανάλογα και τα πλάτη προς τα μήκη σύμμετρα και πανταχού επικρατεί πολλή χάρις και ηδονική ευμάρεια. Κατά τον καλόν Πίνδαρον «Αρχομένου έργου πρόσωπον χρη θέμεν τηλαυγές»• τούτο δε το πρόσωπον δίδει εις έν οικοδόμημα προ πάντων η ευφυής οικονομία του φωτισμού και η καλλή διάταξις των φωταγωγών. Ο δε αληθώς σοφός Ιππίας το μεν διαμέρισμα των ψυχρολουσιών κατεσκεύασε προς το μέρος του βορρά, χωρίς όμως και να το στερήση του μεσημβρινού αέρος, τα δε διαμερίσματα τα οποία έχουν ανάγκην θερμότητος ετοποθέτησε προς τον νότον, τον εύρον και τον ζέφυρον.

Τι δε να είπω μετά τούτο περί των παλαιστρών και των κοινών ιματιοφυλακείων, τα οποία ευρίσκονται εγγύτατα εις το λουτρόν, ούτως ώστε ο μεταβαίνων εξ αυτών διά να λουσθή να μη βραδύνη και εκθέτη την υγείαν του εις κίνδυνον; Ας μη υποθέση δε κανείς ότι διά του λόγου προσπαθώ να αναδείξω έργον μικρόν και κοινόν• διότι όταν εις τα κοινά πράγματα ο τεχνίτης κατορθώνει να επινοή και να προσθέτη νέας καλλονάς, εγώ τουλάχιστον το θεωρώ όχι μικράς σοφίας έργον• τοιούτον δε κατέστησε και ο θαυμάσιος ημών Ιππίας το έργον του, το οποίον έχει πάντα τα προτερήματα του λουτρού, το χρήσιμον, το προσφυές, τον καλόν φωτισμόν, την συμμετρίαν, την προσαρμογήν εις το γήπεδον και την ασφάλειαν της χρήσεως. Εκτός δε τούτου ο αρχιτέκτων έχει προνοήση περί όλων και εφωδίασε το οικοδόμημα με δύο αφοδευτήρια, με θύρας πολλάς και δύο ωρολόγια, εξ ων το μεν λειτουργεί δι' ύδατος και με βοήν σημαίνει τας ώρας, το δε είνε ηλιακόν. Όταν δε ίδη τις ταύτα πρέπει να είνε όχι μόνον ανόητος, αλλά και αχάριστος ή μάλλον φθονερός διά να μη εκφράση τον πρέποντα έπαινον. Διά τούτο και εγώ όσον δύναμαι αντήμειψα διά του λόγου το έργον και τον τεχνίτην και δημιουργόν αυτού. Εάν δε ο θεός δώση ώστε και να λουσθώμεν ποτε εις αυτό, είμαι βέβαιος ότι και πολλοί άλλοι θα του κάμουν τους αυτούς επαίνους.

ΛΟΥΚΙΑΝΟΣ , ΑΠΟΔΟΣΗ ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΟΝΔΥΛΑΚΗΣ