Δευτέρα 23 Ιουνίου 2014

ΛΕΣΒΟΣ - Κ.ΒΑΡΝΑΛΗΣ



 

I
Ω που βυθάς πάντα θερμά τα αιθέρια
στα σμαραγδά σου ανάγυρτα, σαν κρίνοι
χιονάτα περιστέρια προς την κρήνη
της ηδονής, εσένα, την Κυθέρεια

σου φέρνουνε! Ζευγάρια περιστέρια
με καημό που τα ογρά τους μάτια κλείνει,
φιλιούνται απάνω στην παρθένα κλίνη,
που κλήμα με τσαμπιά ισκιώνει τη στέρια!

Κι ω κόρη εσύ γλυκιά της Μυτιλήνης,
την ακριβή σιωπή σου μην τη λύνεις,
θεία ζώνη κεντημένη απ’ των Ιμέρων

τα ματωμένα δάχτυλα· να βάνει
γύρω νέφη ονείρου το λιβάνι
των κινημάτων σου όλων των ημέρων!

II
Μυρωδικά της Αραβίας θα καίω
πάνω στη ροδοστέφανη θυμέλη
κι αλειμμένα τα χείλια μας με μέλι
θα διαβάζουν τον ερωτάρη Αλκαίο

ή τον ισόθεο κύκνο το Διρκαίο
από χρυσή περγαμηνή! (Τα μέλη
τ’ άπλερα πρώτα ν’ απλωθούνε μέλει
σε κόκκινα χαλιά). Και με το νέο

στόμα θε να σου δίνω σύκα, όσο έχει
ο λύχνος απ’ το λάδι φως να πίνει·
κι η φαντασιά στα σκοτεινά σαν τρέχει,

θα βάφεται στο ευωδιακό ψιμμύθι,
όπου μ’ αυτό ψες βράδυ το ρουμπίνι
το φλογάτον η ρώγα σου εμιμήθη!


 http://sarantakos.wordpress.com/2014/02/09/varnalis-3/

Παρασκευή 20 Ιουνίου 2014

ΤΑ ΕΙΚΟΝΙΣΜΑΤΑ ΙΙΙ




Tα μάτια στις βυζαντινές εικόνες,
αγίων και μαρτύρων, τα εκστατικά,
είναι διαφορετικά απ' των αρχαίων αγαλμάτων.

- Ω δόξα της πατρίδας μου διπλή κι' απέραντη
χαρά η προσφορά, ανθρώπινη,
δική σου παρηγοριά και διδαχή σου.

Σ' ολόκληρη την όρθωση, την άρθρωση
του ωραίου σώματός των, είναι υπεροπτικά
σχεδόν, τα ελληνικά αγάλματα
και στην ευγενική θωριά, το βλέμμα
δείχνει αλλού να θεωρεί.

Oι άγιοι μονάχο δε σ' αφήνουνε,
το στρογγυλό τους μάτι ολάνοιχτο,
κι' ωσάν έκπληκτο, σε παρακολουθεί
σε μυστικήν, ενδόμυχη ατένιση σε οδηγεί
για να πιστέψεις στο δικό τους όραμα
με πάσαν την υποταγή.
           Όχι πια φοβισμένη,
μα φωτισμένη απ' της ψυχής το νόημα
που αντελήφθη και ομολογεί.


ΖΩΗ ΚΑΡΕΛΛΗ

Πέμπτη 19 Ιουνίου 2014

Ο ΛΕΩΝ ΤΟΥ PORTO-LEONE Ή ¨ΔΡΑΚΟΛΙΜΑΝΟΥ"

ο Λέων του Πειραιώς , στη Βενετία.
Γνωστόν τυγχάνει ότι κατά τους σκοτεινούς του μεσαίωνος χρόνους, καθ΄ούς μετά του μαραθέντος της Ελλάδος κλέους είχεν εξαφανισθεί εκ του εδάφους αυτής και αυτή των τέως περικλεών γεωγραφικών ονομάτων η μνήμη, ο Πειραιεύς εκαλείτο Porto- Leone , ή κοινώς "Δράκο-λιμάνι". ΄Ωφφειλε  δε την ονομασίαν ταύτην εις κολοσσιαίον μαρμάρινον λέοντα, όστις άγνωστον πώς και πότε εις την θέσιν εκείνην ιδρυθείς και φέρων επί της ράχεως επιγραφάς μυστηριώδεις ομοιαζούσας προς Σκανδιναυικούς Ρούνους, είχεν απομείνει επί της ερήμου εκείνης παραλίας, ως έσχατον λείψανον  της ποτέ καλλιμαρμάρου πόλεως και δια των λιθίνων αυτού οφθαλμών εξηκολούθει ατενίζων ορφανήν πλέον, την προ των ποδών αυτού ρυτιδουμένην γλαυκήν επιφάνειαν, ήν άλλοτε ώργουν αλαζόνες τριήρεις. μέχρις ού ελθών ο επάρατος Μοροζίνης ο τον Παρθενώνα εις τον αέρα ανατινάξας, απέσπασεν εκ του βάθρου αυτού και τον ατυχή κολοσσόν, και ίδρυσεν αυτόν προ του ναυστάθμου της πατρίδος αυτού Βενετίας, όπου και νυν έτι ευρίσκεται.
Χάρις τη προφρόνω ευγενία του κ. Νικ. Βαρότζη, διευθυντού του εν Βενετία Μουσείου Κορέρ, περιήλθεν εις χείρας ημών σύγγραμα περιεργότατον επιγραφόμενον Guida per l; Arscualle di Venezia, 1829 , " , ;ήτοι "Οδηγός δια τον ναύσταθμον της Βενετίας" δημοσιευθείς εν τη πόλει εκείνη κατά το ρηθέν έτος. Εν αυτώ υπάρχει εικών παριστώσα την πρόσοψιν του εν λόγω καθιδρύματος, εφ΄ής φαίνεται και ο ημέτερος λέων μεθ΄ενός ετέρου, ως και ακριβές σχέδιον επί των νώτων του κολοσσού οφιδοειδούς επιγραφής, της περιεχούσης τους προμνησθέντας ρούνους. Λέγει δε περί αυτών ο σοφός του φυλλαδίου συγγραφεύς τα εξής:
"Oι δύο λέοντες προσήχθησαν εις την πόλιν ημών το 1687, ότε τα Βενετικά όπλα υπό τον Φραγκίσκον Μοροζίνην, τον μετέπειτα Δόγην, κατέλαβον την Αχαίαν, επεφάνησαν εν Ευβοία και κατέκτησαν την όλην Πελοπόννησον. Ο μείζων, δεξιώς της Πύλης ίστατο εν Πειραιεί, καλουμένω ακόμη, τούτου ένεκεν, Porto Leone . ο έτερος κεκλιμένος αριστερώς της αυτής πύλης, ελήφθη εκ της οδού, ήτις φέρει εκ του λιμένος εκείνου εις την πόλιν, ανεκαίνισε δε την κεφαλήν αυτού τεχνίτης ήκιστα δεξιός.
¨Ο πρώτος καθήμενος επί των οπισθίων ποδών τυγχάνει περιεργότατος, ως εξ΄αρχαιοτάτων τινών επιγραφών, ή κάλλιον ειπείν, ως εκ  χαρακτήρων τινών ελικοειδώς επιφαινομένων υπό τον τράχηλον και κατά τα νώτα του θηρίου. Σπανίως εκεντήθη η περιέργεια των σοφών και ησχολήθη η γλώσσα και ο κάλαμος των αρχαιολόγων, ως τούτο συνέβη προς εξήγησιν των παραδόξων εκείνων σημείων. επενοήθησαν δε περί αυτών, ελέχθησαν και δια του τούτου υπεστηρίχθησαν εικασίαι τόσον επιτήδειαι,, όσον και αλλόκοτοι τοσούτον δε προέβη η μανία αύτη, περί την εξιχνίασιν του μυστηρίου και την υποστήριξιν των διαφόρων γνωμών, ώστε κατά τινας δημοσεύσεις, οι εν λόγω λέοντες εκηρύχθησαν έργον μη ελληνικόν, καίτοι λαξευθέντες εκ μαρμάρου του Πεντελικού όρους, κειμένου παρά τας Αθήνας και ληφθέντες εκ της πόλεως εκείνης, γεγονότων, άπερ επαρκώς διαψεύδουσιν την ματαιόσχολον ταύτην υπόθεσιν.

αντίγραφο του Λέοντος στην είσοδο του λιμένος Πειραιώς

¨Ερανιζόμεθα περί της φιλολογικής ταύτης έριδος τα εξής εκ του προσφάτου (1815) συγγράμματος του ελλογιμοτάτου κ. Jiannantonio Moshiini, συνενούντος προς την βαθείαν μάθησιν, ευρείαν αγχίνοιαν και λεπτοτάτην οξυδέρκειαν. Διχογνωμούσι, λέγει , περί του αντικειμένου τούτου οι αρχαιολόγοι. Κατ΄άλλους πρόκειται περί ρουνικών επιγραφών , και  κατ΄άλλους περί Πελασγικών. Την πρώτην γνώμην υπεστήριξεν ο Σουηδός κ. Akerblad  γράψας περί αυτού εν έτει 1803 , και μετ΄αυτόν ο μεταφραστής και σχολιαστής αυτού κ. d΄ Ause de Villoison. Κατά τον εν λόγω σοφόν ο λέων τυγχάνει μεταγενέστερος της εποχής των Αντωνίνων και η επιγραφή έτι νεωτέρα οφειλομένη ίσως εις τους Βαριάγους οίτινες αργότερον κατά τον δέκατον αιώνα επωνομάσθησν  Αγγλοι (;) Την γνώμην δε ταύτην παραδέχεται και ο σοφός Filiasi.
Απ΄εναντίας ο κ. d; Harcanville κηρύττει την επιγραφήν Πελασγικήν και τον λέοντα έργον μη ελληνικόν, εις ο εν τούτοις ουδόλως συμφωνεί ο ημέτερος διάσημος Κανόβας (αναφέρεται προφανώς στονAntonio Canova ,τον οποίο γνωρίζουμε ως Βενετό γλύπτη, αυτό το "ημέτερος" όμως, μήπως σημαίνει πως ήταν ελληνικής καταγωγής, άν και πουθενά δεν αναφέρεται κάτι τέτοιο;), αναγνωρίζων εν αυτώ την μεγαλοφυίαν της ελληνικής σμίλης. Ο εκ Μιλάνου κ. Bossi  παραδέχεται την γνώμην του d΄ Harcanville , αλλά φρονεί, ότι αι επιγραφαί τυγχάνουσι σύγχρονοι του λέοντος , ον θεωρεί ως έργον μεταγενέστερον των κλασικών εν Ελλάδι χρόνων. Ταύτα δε πάντα επικυροί η γνώμη του κ. Rink  όστις νομίζων ότι διακρίνει τας λέξεις  ΑΘΕΝΕΙΕΡ ως και σκιάν τινα της λέξεως ΛΕΟΝ αποφαίνεται τον λέοντα Ιερόν της Αθηνάς.
¨Εν τοίτοις, υπάρχει και ο υποστηρίζων ότι ο λέων ημών ελαξεύθη εις ανάμνησιν της εν Μαραθώνι μάχης. Εάν τούτο αληθεύει, κατέχομεν έργον αριθμούν 2.308 έτη, και υπομιμνήσκον την ανδρείαν του Μιλτιάδου, του Αριστείδου και του Αισχύλου, μεγάλου συνάμα ποιητού και μαχητού.
" Ο εν λόγω κολοσσός φέρει προσέτι και μεταγενεστέρας επιγραφάς. Πέντε έτη μετά την άλωσιν επεσκέφθη άγνωστός τις την Ελλάδα, χαράξαν επ΄αυτού τα εξής BIEF VIT NICHO LAUS BRES DIE XXVII MARCI 1458.

οι επιγραφές

"Επί δε της βάσεως εύρηται η κατωτέρω επιγραφή, ήτις μέχρι του έτους 1797 ήν εκ χαλκού FRANCISCUS MAYROGENUS PELOPOSIACUS EXPUGNATIS ATHENIS MARMOREA LEOMUM SIMULACRA. TRIUMPHALI MANU E PIREO DIREPTA IN PATRIAM TRAN STULIT FUTURA VENETI LEONIS QUAEFUERANT MINERVAE ATTICAE ORNAMENTA ( Περιεργοτάτη εν τη επιγραφή ταύτη τυγχάνει ιδίως η γραφή MAUROGENUS,  εξ΄ής προκύπτει ότι ο Μοροζίνης περί ού καταφανώς πρόκειται , αληθώς Μαυρογένης καλούμενος, και πιθανώς εκ Πελοποννήσου καταγόμενος, ήν καταγωγής ελληνικής).
"Και υπό τον έτερον δε λέοντα αναγιγνώσκονται σήμερον τα εξής, αφαιρεθέντος του χαλκού  ATHENIENSIA VENETAE CLASIS TROPHEA VENETI SENATUS DECRE TO IN NAVALIS VESTIBULO CONSTITUNA..
μετ΄αυτόν υπάρχει τρίτος, όστις, καθ΄άς δοκεί κατετέθη όπου ευρίσκεται κατά το 1716, καθ΄όσον επ΄αυτού αναγινώσκομεν ANNO CORCURAE LIBERATAE.
" Τέλος δ΄επί τετάρτου τινός, προς την τάφρον, υπάρχουσιν απλώς οι λέξεις ΕΧ ATTICIS' 
Εκ πάντων δε των προμνησθέντων συγγραμμάτων σπουδαιότερον εστί το του Akerblad , επιγραφόμενον   Notia sur deux inscriptions en caracteres runiques trouvees a Venise"  και καταχωρισθέν εις το  Magazin Encyclopedique  του Α. L.Millia  έτος Θ΄τόμ.Ε΄σελ.55. Παρίσιοι 1804
Βερολίνον                                                               Κλέων Ραγκαβής

(Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό και φιλολογικό περιοδικό ΣΦΑΙΡΑ το 1903)
Ο Κλέων Ρίζος Ραγκαβής (1842 - 1917) ήταν Έλληνας λόγιος, θεατρικός συγγραφέας και διπλωμάτης.)



ΣΧΟΛΙΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΓΡΑΦΕΣ
.. Πρώτος ο Δανός Akerblad το 1799 επικεντρώθηκε στο θέμα και εξέδωσε τα αποτελέσματα της έρευνάς του σε μια φιλολογική εσπερίδα στην Κοπεγχάγη. Πολλοί μετά απ’ αυτόν χρησιμοποίησαν ή τροποποίησαν τη συγκεκριμένη εργασία. Αξίζει να επισημάνουμε ότι ο πρώτος Έλληνας που ασχολήθηκε με τη μετάφραση των επιγραφών ήταν ο Α. Μουστοξύδης. Το πότε χαράχτηκαν οι επιγραφές αυτές είναι ένα ερώτημα που απασχόλησε πολλούς μελετητές. Ο Laborde υποστήριξε ότι οι επιγραφές χαράχτηκαν την εποχή κατά την οποία το λιοντάρι μεταφέρονταν από το Μαραθώνα στην Αθήνα. Υποστηρίζει δηλαδή ότι το μνημείο είναι δημιούργημα των Αθηναίων σε ανάμνηση της νίκης των Ελλήνων στο Μαραθώνα. Αντιθέτως, με βάση τον Bugge, οι επιγραφές χαράχτηκαν γύρω στα μέσα του 11ου αιώνα. Με αυτή την άποψη συμφωνεί και ο Γρηγορόβιος και προσθέτει πως οι επιγραφές χαράχτηκαν από την ακολουθία του Βασίλειου του Βουλγαροκτόνου κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα το 1018.
O Grimm τοποθέτησε χρονικά τη χάραξη των επιγραφών αυτών το 12ο ή το 13ο αιώνα. Οι λόγιοι της Άρκτου υποστηρίζουν την άποψη του Γρηγορόβιου και προσθέτουν ότι οι επιγραφές χαράχτηκαν κατ’ εντολή του κόμη Καίνιξμαρκ (Konigsmark) ή από στρατιώτη του για διασκέδαση το 1688.
Οι Akerblad, Kopish, Grimm, Bugge, Γρηγορόβιος, Αρβανιτόπουλος, Χιωτέλης υποστήριξαν ότι οι επιγραφές χαράχτηκαν από Σουηδό μισθοφόρο, ο οποίος υπηρετούσε στη φρουρά των Βαράγγων της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας τον 11ο αιώνα. Ο Laborde αντιτίθεται με την εκδοχή αυτή υποστηρίζοντας ότι οι Βάραγγοι δεν είχαν ούτε τη συνήθεια αλλά ούτε και την γνώση που απαιτείται για τέτοιου είδους επιγραφές.
Η γλώσσα των επιγραφών υπήρξε πεδίο πολλών αντιπαραθέσεων και διαφωνιών. Ο Bossi και ο αρχαιολόγος D’ Hancarville διακρίνουν πελασγική γραφή. Ο Laborde υποστήριξε ότι μοιάζουν με ελληνικά, φοινικικά, σιναϊτικά γράμματα σε πρωτόγονη μορφή. Υπήρξαν πολλοί όμως, με επικεφαλής τον Akerblad, οι οποίοι έχουν την άποψη ότι τα γράμματα είναι ρουνικά. Ρουνικό αλφάβητο χρησιμοποίησαν διάφοροι βόρειοι λαοί, κυρίως σκανδιναβικοί, για πάρα πολλούς αιώνες. Δεδομένου ότι η επίσκεψη τέτοιων φύλων ήταν συνεχής στο πέρασμα των αιώνων, στον ελλαδικό χώρο, ενισχύεται η θεωρία με βάση την οποία έγιναν οι διάφορες μελέτες.
Ο πρώτος ο οποίος έδωσε πλήρη ερμηνεία των επιγραφών είναι ο Σουηδός Rafn το 1856. Μετάφραση της επιγραφής αυτής υπάρχει αυτούσια στην «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους» του Κων. Παπαρηγόπουλου και είναι η εξής:
  • Για την αριστερή πλευρά «Ο Χάνων με τον Ουλφ, Ασμούνδ και Οέρν κυρίευσαν αυτό το λιμάνι. Αυτοί μαζί με το Χάραλδ τον Μακρό επέβαλαν βαριές χρηματικές ποινές εξαιτίας της αποστασίας του ελληνικού λαού. Ο Δαλκ αιχμαλωτίστηκε, ο Έγιλ και ο Ραγνάρ εκστράτευσαν σε Ρουμανία και Αρμενία».
  • Για τη δεξιά πλευρά «Ο Άσμουνδ με τον Ασγείρ, Θορλείφ, Θορ και Ιβάρ χάραξαν τις επιγραφές αυτές κατόπιν παραγγελίας του Χάραλδ του Μακρού παρά την οργή των Ελλήνων να τους εμποδίσουν».
Οι ερμηνείες αυτές έχουν υιοθετηθεί από πολλούς, αλλά έχουν απορριφθεί επίσης από πολλούς. Ωστόσο το μόνο υπαρκτό πρόσωπο στην επιγραφή είναι ο Χάραλδ ο Μακρός, για τον οποίο όμως δεν υπάρχει μαρτυρία για την εμφάνισή του στον Πειραιά, παρά μόνο για τις δραστηριότητές του στην ευρύτερη περιοχή. (ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ)

Τετάρτη 18 Ιουνίου 2014

Ανεμοξουριά κι΄ ανεμοξούρι





 Ανεμοξουριά ( Αρκαδία)
Στην ανεμοξουριά μέσα βρίσκονται Νεράϊδες, πότε μιά, πότε τρεις και κάποτε πλειότερες, και τρέχουν και χορεύουν, και συνεπαίρνουν ό,τι τους τύχει μπροστά, μα άνθρωπος είναι, μα ζώ, μα ξύλο, μα ό,τι κι΄άν είναι. Γι΄αυτό όταν ιδεί κανείς την ανεμοξουριά να έρχεται καταπάνω του, πρέπει να τρέξει ν΄αγκαλιάσει δέντρο, κι΄άν δεν εύρει δέντρο τότε να δράξει ένα ριζιμιό λιθάρι, και να βασταχτεί καλά, κι΄άν δεν υπάρχει κι΄αυτό να πέσει ταπίστομα χάμου. Και άν τύχει να βαστά απάνω του μαυρομάνικο μαχαίρι να το μπήξει στη γή, ή άν έχει απήγανο να τον βγάνει και να φωνάξει "Σ΄εξορκίζω με τον απήγανο!" Και άν δεν έχει τίποτα να κάμει σταυρό με δυό δάχτυλα των χεριών του και να ειπεί ό,τι αγικό ξέρει.
΄Αν θέλει κανείς να ιδεί τη Νεράϊδα της ανεμοξουριάς να φανερωθεί μπροστά του μ΄όλη της την ομορφιά, πρέπει το καλοκαίρι να σούρνει πάντα κοντά του αλάτι, κι ΄όντας ιδεί ανεμοξουριά να ρίξει τ΄αλάτι, και η Νεράϊδα θα ξεφυτρώσει και θαν την ιδεί. Τότες, αν μπορέσει, ναν της αρπάξει το κόκκινο φεσάκι ή το μεταξωτό μαντήλι, που φορεί στο κεφάλι της, και ναν της γυρέψει ό,τι θέλει.Το καλύτερο απ΄όύλα είναι ναν της γυρέψει το αθάνατο νερό, ή κανένα ρούχο της Νεράϊδας, γιατί αυτό γιατρεύει κάθε λογής αρρώστια.
Μερικοί που δεν έχουν ή δεν προφτάνουν να κάμουν τίποτα για να φυλαχτούν, άν είναι δύο ή περισσότεροι, άμα έρθει καταπάνω τους η ανεμοξουργιά, λέν μεταξύ τους για ν΄ακούσει η Νεράϊδα και να φοβηθεί "Ρε Μήτρο" ( να ειπούμε), φωνάζει ο ένας "νιά ανεμοξουργιά! να, να! και νιά Νεράϊδα χορεύει μέσα!" Ο άλλος τότες του λέει "Ρίξε αλάτι για να φανεί". Σαν ακούσει αυτό η Νεράϊδα, φεύγει και πάλι φεύγει, και δεν κάνει κανένα κακό σ΄αυτούς.
Μπορεί κανείς, άν κάμει όσα πρέπει, κι΄από μέσα από την ανεμοξουριά ν΄αρπάξει το φεσάκι ή το μαντήλι της Νεράιδας και να της γυρέψει ό,τι θέλει.

Το ανεμοξούρι 
(Αλωνίσταινα Μαντινείας)
Νιά βολά είμαστε πηγαιμένοι στη Χιονότρουπα με τον ψυχογιό μας, για να τον βοηθήσουμε να ωγάνει ρόβες, γιατ΄είχαμε σπαρμένη ρόβη εκεί κοντά. Το μεσημέρι νά σου κι΄ακούμε νιά βουή, που κοντέψαμε να μείνουμε απ΄το φόβο μας. ΄Ηταν ένα ανεμοξούρι, που συνέπαιρνε κοντά ξύλα πέτρες λατούφια, ό,τι απάνταγε μπροστά του και το σήκωνε ψηλά σαν αλετροπόδες. Ο ψυχογιός μας ήξερε από τέτοια, και μας λέει "Χάμου της κοιλιάς πέστε καταής, και μιλιά! γιατ΄εχαθήκαμε. μα ηδέ άχνα!". Εγώ σαν επέρασε τανεμοξούρι, εσήκωσα το κεφάλι μου, κ΄ετήραξα τον ανήφορο, και είδα εκατομμύρια Νεράϊδες, που χορεύανε ψηλά στα σύγνεφα. εψηλώναν εψηλώνανε, και σαν εχαήκανε του ψήλου, ξέρω πως ΄, ήρθανε πάλι σαν αιτοί και πέρδικες μεγάλες, εκρατήγανε άλλες λιθάρια, άλλες ξύλα, και τα ρήνανε κάτου σα βροχή. Οι Νεράϊδες γίνονται ότι θέλουνε, και πουλιά κι΄αιτοί κι πέρδικες. Κάτι καλό είχαμε καμωμένο και δεν μας επήρε κανένα λιθάρι. α δεν πέφταμε χάμου καταής, ο θεός ξέρει τί θα παθαίναμε από δαύτες.

Μελέται περί του βίου και της γλώσσης του Ελληνικού λαού
ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ
Νικόλαος Πολίτης

Σημειώσεις:
Aνεμοξουριά,  από το ρήμα εξορίζω. Αναφέρεται στα καράβια, στα εξοριζόμενα καράβια, που τα ρίχνει έξω ο δυνατός  άνεμος.

Ρόβη ή Ρόβι ,  κοινή ονομασία τού φυτού Ervum ervilia τού γένους όροβος, που ανήκει στην οικογένεια φαβίδες τής τάξης φαβώδη και το οποίο καλλιεργείται από την αρχαιότητα για τους καρπούς και μερικές φορές για τον σανό του, που αποτελούν αξιόλογη ζωοτροφή για τα βοειδή και τα πρόβατα.

Τρίτη 17 Ιουνίου 2014

ΧΑΜΟΓΕΛΟ








Απόψε είναι σαν όνειρο το δείλι·
απόψε η λαγκαδιά στα μάγια μένει.
Δεν βρέχει πια. Κι η κόρη αποσταμένη
στο μουσκεμένο ξάπλωσε τριφύλλι.

Σα δυο κεράσια χώρισαν τα χείλη·
κι έτσι βαθιά, γιομάτα ως ανασαίνει,
στο στήθος της ανεβοκατεβαίνει
το πλέον αδρό τριαντάφυλλο τ' Απρίλη

Ξεφεύγουνε απ' το σύννεφον αχτίδες
και κρύβονται στα μάτια της· τη βρέχει
μια λεμονιά με δυο δροσοσταλίδες

που στάθηκαν στο μάγουλο διαμάντια
και που θαρρείς το δάκρυ της πως τρέχει
καθώς χαμογελάει στον ήλιο αγνάντια.

Κώστας Καρυωτάκης 

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

Από το πολύ καλό βιβλίο του Γεωργίου Καραμπελιά,- που οφείλει κάθε ΄Ελληνας να διαβάσει- , με τον τίτλο 1204 ,  σε μιά πολύ επιμελημένη έκδοση  από τις ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ, θα ανεβάσουμε δύο χαρακτηριστικά αποσπάσματα, υπό μορφήν πρώτου και δεύτερου μέρους, με την ελπίδα,  να κεντρίσουμε το ενδιαφέρον των αναγνωστών μας, ώστε να διαβάσουν ολόκληρο το βιβλίο, το οποίο αποτελεί όαση στην Σαχάρα που δημιούργησαν εκατοντάδες ανθελληνικά και δήθεν έγκριτα ιστορικά βιβλία,  σε όλη την Ευρώπη και δυστυχώς και στα σχολειά μας, (συμπεριλαμβανομένων και των Πανεπιστημίων), αποκρύπτοντας επιμελώς την ιστορική συνέχεια των Ελλήνων, μέσω του Βυζαντίου.. Είναι σημαντικό ν΄αποκαταστήσουμε εντός μας την αλήθεια και ν΄απαιτήσουμε την αντικατάσταση των σκουπιδιών που σερβίρονται στα παιδιά μας, με βιβλία όπως αυτό.


α' ΜΕΡΟΣ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Για περισσότερο από χίλια χρόνια, το Βυζάντιο αποτέλεσε την έπαλξη υπό την προστασία της οποίας ζούσε ολόκληρος ο δυτικός κόσμος. Μέσα σ΄αυτήν την ασφαλή ζώνη ήταν που μπόρεσε να αναπτυχθεί ο δυτικός πολιτισμός στην πρώτη του φάση , τη μεσαιωνική. Η διαδεδομένη φλυαρία περί δήθεν χιλιετούς παρακμής της Ανατολικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας αντιφάσκει προς την τιτάνια στρατιωτική προσπάθεια των τάχα παρηκμασμένων Βυζαντινών. Η εξαιρετική ζωτικότητά τους δεν έγκειται μόνο στη φυσική και υλική αντοχή τους αλλά και στα πολιτιστικά τους επιτεύγματα.Κατ΄αρχάς οφείλουμε να θυμηθούμε ότι το σύνολο σχεδόν της αρχαιοελληνικής γραμματείας που έχουμε σήμερα στη διάθεσή μας διασώθηκε χάρη στους αντιγραφείς χειρογράφων των βυζαντινών σχολιών και μοναστηριών. Στο Βυζάντιο- και όχι στη Λατινική Δύση- συνέχιζαν να διαβάζονται, να μελετώνται, να σχολιάζονται και να αντιγράφονται τα μεγάλα έργα των αρχαίων Ελλήνων. Ο κόσμος θα ήταν φτωχότερος, πιθανότατα πολύ φτωχότερος, άν οι Βυζαντινοί δεν πρόσφεραν στην ανθρωπότητα την υπηρεσία αυτή (Κlaus Oehler, " Η συνέχεια στην Ελληνική Φιλοσοφία...", ό.π., σσ. 46-47)

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΟ

Από μεθοδολογική άποψη, μπορούμε να διακρίνουμε την επίδραση της αρχαίας Ελλάδας στο Βυζάντιο σε άμεση, δηλαδή την επιβίωση και συνέχεια του ελληνικού πολιτισμού στις μεθόδους παραγωγής και διακυβέρνησης, στην κοινωνική δομή, τη γλώσσα, τα ήθη, τα έθιμα, την παιδεία, τη φιλοσοφία, τις επιστήμες, την τεχνική κ.οκ, και έμμεση, δηλαδή τη διείσδυση του ελληνικού πνεύματος στο νέο κυρίαρχο πολιτιστικό υπόδειγμα, το χριστιανικό. Διότι δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ο βυζαντινός πολιτισμός είναι κατ΄εξοχήν χριστιανικός , και, ως προς αυτό, συνιστά μιά πραγματική τομή με τον παλαιότερο ελληνικό και ρωμαϊκό πολιτισμό. Το νέο πολιτιστικό υπόδειγμα είναι  στραμμένο κυρίως στην ηθική και εσωτερική διάσταση του βίου και προκρίνει το πνευματικό - θρησκευτικό στοιχείο και την εσωτερικότητα σε σχέση με τη γνώση και την τέχνη. Ωστόσο, το Βυζάντιο, παρ΄ότι κατ΄εξοχήν έκφραση ενός χριστιανικού- πνευματικού πολιτισμού που έχει  ενσωματώσει το ελληνικό στο χριστιανικό στοιχείο, δεν παύει να αποτελεί ένα κρατικό μόρφωμα, διαθέτει εκαπιδευτικό και νομικό σύστημα διαχωρισμένα από την Εκκλησία, τομείς στους οποίους αναδεικνύεται άμεσος κληρονόμος του ελληνιστικού κόσμου. Εν τέλει, υπογραμμίζει ο Σεβτσένκο,  " ο Ελληνισμός , καταβληθείς από τον Χριστιανισμό, με τη σειρά  του κατέκτησε τον Χριστιανισμό" , όπως είχε γίνει παλαιότερα με τη Ρώμη.

Η συνάντηση ελληνισμού-χριστιανισμού υπήρξε ίσως η σημαντικότερη για τις συνέπειές της πνευματική  "συνάντηση" στην Ιστορία της Ευρώπης , και έχουμε αναφερθεί συχνά σε αυτήν. Διερευνώντας τις σχέσεις τους, επισημαίναμε πως η ορθοδοξία αποτελεί εκείνη τη χριστιανική εκδοχή που διαμορφώθηκε μετά από μακροχρόνια αντιπαράθεση- αλληλοδιείσδυση με την ελληνική σκέψη, προς την οποία και προσομοιάζει. Αυτή η προνομιακή σχέση με τον ελληνισμό εμφαίνεται και από στοιχεία όπως , η άρνηση του παπικορωμαϊκού ολοκληρωτισμού και του "ιουδαϊκού " προτεσταντισμού.   η απόδοση βαρύνουσας σημασίας στην τριαδικότητα, τη Θεοτόκο ( από κοινού με τον καθολικισμό) , τους αγίους ( ας μην ξεχνάμε πως και οι απόστολοι τελικώς κατέληξαν θα είναι δώδεκα, όπως και το δωδεκάθεο), η απόρριψη της ύπαρξης Καθαρτηρίου και η διάκριση μεταξύ θείας ουσίας και θείων ενεργειών. Ακόμα και μέσα στο αυτοκρατορικό βυζαντινό κράτος, η Ορθόδοξη Εκκλησία θα διατηρήσει κάτι από το δημοκρατικό και αντι-ολοκληρωτικό πνεύμα του αρχαίου ελληνισμού, γεγονός που μαρτυρεί η μετάφραση του Ευαγγελίου σε άλλες γλώσσες, η αυτονόμηση των Εκκλησιών, οι ατελείωτες δογματικές έριδες και αιρέσεις, η αδυναμία να συγκροτηθεί ένα ιεραρχικό σύστημα αντίστοιχο με το παπικό. Υπ΄αυτήν την έννοια, η Ρώμη θα κληρονομήσει μάλλον τη ρωμαϊκή συγκεντρωτική παράδοση, ενώ η ορθοδοξία την ελληνική και ελληνιστική "αναρχία".

Επιπροσθέτως , η δυσκολία προσαρμογής της ορθοδοξίας στο ωφελιμιστικό πνεύμα της "προόδου" των νεώτερων χρόνων εξηγεί εν πολλοίς την "καθυστέρηση" του ορθοδόξου κόσμου έναντι του καπιταλιστικού κόσμου, του οποίου η ιδεολογία είναι ταυτισμένη με το πνεύμα του προτεσταντισμού ( όπως γνωρίζουμε από τον Μαξ Βέμπερ και μετά) αλλά και του ιουδαϊσμού. Αυτή η "καθυστέρηση" έναντι της νοησιαρχίας και της λογικής της αποδοτικότητας είναι μία ακόμα απόδειξη της βαθύτατης επιρροής που ασκούσε στην ορθοδοξία το πνεύμα του ελληνικού  κόσμου, σύμφωνα με το οποίο η γνώση και η επιστήμη δεν μπαίνουν στην υπηρεσία της τεχνολογίας, ενώ η "θέαση" του κόσμου παραμένει το υψηλότερο αγαθό.  Θα λέγαμε, κάτι το ανάλογο με την "ησυχία" των πατέρων και του Γρηγορίου Παλαμά.

' Ενας από τους σημαντικότερους μελετητές και εραστές του αρχαίου ελληνικού πνεύματος , ο Κώστας Παπαϊωάννου, υπογραμμμίζει πως εκείνο το στοιχείο που εξασφάλιζε την ενότητα των είκοσι διαφορετικών λαών που ζούσαν στην Αυτοκρατορία, ήταν η ελληνική γλώσσα και η ορθόδοξη πίστη " το Βυζάντιο αποτελεί μιά δεύτερη άνθηση του ελληνισμού", καθώς ο χριστιανισμός όχι μόνο δεν σφράγισε αρνητικά την ελληνική παράδοση αλλά μπολιάστηκε πάνω της και προκάλεσε "μιά ανανέωση κεφαλαιώδους σημασίας". Ο ελληνισμός "μπόρεσε να δείξει το πραγματικό του μέγεθος από τον τρόπο που επεξεργάστηκε την βυζαντική ορθοδοξία". Το ελληνικό πνεύμα θα διαποτίσει την πατερική θεολογία με την ελληνική πίστη στη φύση, " που ακτινοβολεί στο έργο του Αγίου Βασιλείου, του Γρηγορίου Νύσσης, ή του Μάξιμου του Ομολογητή, για τους οποίους ο κόσμος δεν είναι μιά ζοφερή φυλακή" αλλά μιά "Θεοφάνεια" , μιά "φανέρωση του Θεού", όπως υπογραμμίζει ο πατέρας του χριστιανικού μυστικισμού, ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης. Ο Μάξιμος στην κριτική του στον Ωριγένη, τονίζει πως θα πρέπει απερίφραστα να απορρίψουμε κάθε αντίληψη που υποστηρίζει πως " αυτό το μοναδικό αριστούργημα, ο ορατός κόσμος, μέσα στον οποίο ο Θεός αναγνωρίζεται από μιά σιωπηλή αποκάλυψη, εχει ως μοναδική του αιτία  την αμαρτία. Για τον Κ. Παπαϊωάννου:
Μέσα σ΄ένα τέτοιο σύμπαν όπου κάθε τι το υπαρκτό συνιστά μιά "Θεοφάνεια" , το κάθε όν συνιστά ένα αγαθό, ενώ το κακό δεν είναι παρά μιά εξωπραγματική σκιά. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η βυζαντινή τέχνη αρνήθηκε να υιοθετήσει τις δαιμονικές στρεβλώσεις και τα τερατόμορφα "αγρίμια" με τα οποία οι αποκαλυψιακές ενοράσεις στόλισαν τις πύλες των μητροπόλεων του Βορρά...".
Κάτι ανάλογο θα συμβεί και στον τομέα της καλλιτεχνικής δημιουργίας : η βυζαντινή ζωγραφική και η υμνολογία θα αποτελέσουν το υψηλότερο δημιούργημα της βυζαντικής τέχνης, έχοντας εντάξει την ελληνική παράδοση σε μιά νέα σύνθεση.

΄Ελληνες και Ρωμαίοι, φυλετικός και οικουμενικός ελληνισμός

Η Κωνσταντινούπολη, κατοικούμενη από ελληνικό πληθυσμό και διαθέτοντας ένα πανεπιστήμιο θεματοφύλακα της αρχαίας παράδοσης, υπήρξε η εστία ενός πολιτισμού έντονα σφραγισμένου από τον ελληνισμό, υπογραμμίζει ο Παπαϊωάννου.  Οι βιβλιοθήκες της διατηρούσαν όλους του θησαυρούς της σκέψης της αρχαιότητας. και οι δρόμοι της, οι μορφές της, οι κήποι της, τα ανάκτορά τους, τα περίφημα λουτρά του Ζευξίππου, το ιπποδρόμιο, αποτελούσαν πραγματικά "μουσεία" όπου ευρίσκονταν συγκεντρωμένα τα αριστουργήματα της ελληνικής τέχνης- και τα οποία, δυστυχώς, δεν σώζονται, γι΄αυτό και η εικόνα μας για το Βυζάντιο έχει διαμορφωθεί σχεδόν αποκλειστικά από την εκκλησιαστική αρχιτεκτονική και ζωγραφική, τη μόνη που άφησε αρκετά σπαράγματα από τον κάποτε ακέραιο μεσαιωνικό ελληνικό κόσμο.
Για χίλια ολόκληρα χρόνια, η αρχαία ελληνική υπήρξε η γλώσσα, των γραμμάτων, σε τέτοια έκταση, ώστε οι μορφωμένες τάξεις θα απαρνηθούν τη δημώδη, την πραγματικά εθνική γλώσσα, προς όφελος  εκείνης που μιλιόταν στην Αθήνα και την Αλεξάνδρεια κατά την ελληνιστική εποχή. "Από  τη φυλή και από τη γλώσσα είμαστε συμπατριώτες και κληρονόμοι των αρχαίων Ελλήνων" έλεγε ο Θεόδωρος Μετοχίτης, στα τέλη του 13ου αιώνα.
Στο όνομα αυτής της αρχής ο πατριάρχης Νικόλαος Μουζάλων παρέδωσε στις φλόγες έναν βίο αγίου γραμμένο στην καθομιλουμένη. Από εκεί και η λατρεία για τον ΄Ομηρο και τον Πλάτωνα, η αγάπη για τη μυθολογία και η σταθερή αφοσίωση στα πρότυπα της αρχαιότητας. Οι Βυζαντινοί, μέχρι το τέλος, εξακολουθούσαν να διδάσκουν και να αποστηθίζουν τον Όμηρο, ενώ ποιήματα για την Παναγία και για τον Ευαγγελισμό, όπως οι "κέντρωνες" περιλαμβάνουν δάνειους στίχους από την Ιλιάδα ή την Οδύσσεια. ( Κ.Παπαϊωάννου , Η βυζαντινή και ρώσικη ζωγραφική, ό.π., σ.23).
Ο ιστορικός Νόρμαν Μπέινς θεωρεί τη βυζαντινή παράδοση ως άμεση συνέχεια του ελληνιστικού κόσμου και υποστηρίζει πως η παιδεία που διαμορφώθηκε στα βασίλεια των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου επιβίωσε και επηρέασε βαθύτατα το Βυζάντιο. " Οι βυζαντινοί είναι χριστιανοί Αλεξανδρινοί, οι οποιοι στην τέχνη ακολουθούν τα ελληνιστικά πρότυπα, ενώ κληρονομούν τη ρητορική παράδοση, τη φιλομάθεια και τον θαυμασμό για τον αιώνα της κλασικής Ελλάδος ".
Πώς και γιατί όμως οι Βυζαντινοί ΄Ελληνες κατέληξαν να αποκαλούνται Ρωμαίοι- για μεγάλο χρονικό διάστημα σχεδόν αποκλειστικά και , εν συνεχεία , εναλλακτικώς προς το "Γραικοί " και " ΄Ελληνες";
Πριν ελάχιστα χρόνια, η αναφορά στους ΄Ελληνες ως Ρωμαίους ή Ρωμιούς εθεωρείτο αυτονόητη στην παράδοσή μας και λέξεις όπως η "ρωμιοσύνη" ήταν συνώνυμες με την ελληνικότητα. ωστόσο, την τελευταία περίοδο προωθείται η καινοφανής και αυθαίρετη αντίληψη ότι οι "Ρωμιοί δεν είναι Έλληνες", διότι οι ΄Ελληνες "εξαφανίστηκαν από το ιστορικό προσκήνιο μετά το 146 π.Χ και την οριστική κατάληψη της Ελλάδας από τους Λατίνους.Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή της ιστορίας, οι ΄Ελληνες εξαφανίζονται, ενώ η Βυζαντινή Αυτοκρατορία, που εξακολουθούσε  να αποκαλείται "ρωμαϊκή", δεν έχει πλέον οργανική σχέση μαζί τους, παρότι οι Βυζαντινοί μιλούσαν ελληνικά και μελετούσαν ενδελεχώς τους αρχαίους. Προς επίρρωση μάλιστα αυτής της άποψης, επιστρατεύεται και το γεγονός ότι, εξ΄αιτίας της επικράτησης του χριστιανισμού, την ίδια στιγμή που η Κωνσταντινούπολη αποσπά την πρωτοκαθεδρία από τη Ρώμη, η λέξη  " ΄Ελληνας" ταυτίζεται πλέον με τον "εθνικό", δηλαδή τον παγανιστή. Ποιά άλλη χρεία αποδείξεως, λοιπόν, για να καταδειχθεί πως οι ΄Ελληνες αντικαταστάθηκαν από αυτούς τους ακαθορίστου εθνικής ταυτότητος "χριστιανούς ρωμιούς";


Από την άλλη πλευρά, η αναμφισβήτητη συνέχεια του ελληνισμού δεν πρέπει να θεωρηθεί ως μιά γραμμική πορεία χωρίς τομές και ρήξεις, αλλά ως μιά μεταξέλιξη με αναβαθμούς, μεταλλαγές και μετατοπίσεις, οι οποίες ιστορικοποιούν και σχετικοποιούν αυτή τη συνέχεια. Διαφορετικά, θα επρόκειτο για μια α-ιστορική και μεταφυσική αντίληψη περί ελληνικού έθνους, αναλλοίωτου στους αιώνες.Και είναι τόσο προφανείς οι διαφορές ανάμεσα στους αρχαίους ΄Ελληνες και τους νεώτερους, ανάμεσα στους αρχαίους και τους Βυζαντινούς κ.ο.κ, ώστε η εμμονή σε μιά διαχρονικά "αναλλοίωτη" ελληνική ταυτότητα να λειτουργεί εν τέλει ως επιχείρημα εκείνων που τις υπαρκτές διαφοροποιήσεις επιθυμούν να τις αναγάγουν σε διαφορές είδους. άλλο έθνος οι αρχαίοι ΄Ελληνες, άλλο οι Βυζαντινοί, άλλο οι νεώτεροι.
Στην πραγματικότητα ,λοιπόν, το ελληνικό έθνος, στην ιστορική του διαδρομή, πέρασε από τρεις φάσεις: τη φυλετική πολεοκρατική, στην αρχαιότητα,, την οικουμενική πολιτισμική, από τα ελληνιστικά χρόνια μέχρι τα τέλη της πρώτης χιλιετίας και τη φάση του έθνους- κράτους από το 1204 μέχρι σήμερα ( με μιά "οικουμενική" παρέκβαση επί Τουρκοκρατίας).Και άν η "συνέχεια" είναι πραγματική και τα στοιχεία της αδιαμφισβήτητα, στη γλώσσα, τον πολιτισμό, τα ήθη και τα έθιμα, και προπαντός στην αυτοσυνειδησία, εξ΄ίσου σημαντικές είναι και οι τομές και οι μετασχηματισμοί.
Στην πρώτη περίοδο, κατά την αρχαιότητα, το ελληνικό έθνος χαρακτηρίζεται από μιά φυλετική και "πολεοκρατική" οργάνωση. Παρότι οι ΄Ελληνες έχουν συνείδηση της κοινότητάς τους, που ενισχύεται κατά τη διάρκεια των εξωτερικών πολέμων, από τον Τρωϊκό έως τους Περσικούς, ταυτόχρονα η πολιτειακή τους οργάνωση χαρακτηρίζεται από τη φυλετικότητα και τον πατριωτισμό της πόλης-κράτους, που συναρθρώνεται με την ευρύτερη εθνική τους συνείδηση.
Μιά συγκρότηση τέτοιου τύπου εισήλθε σταδιακά κατά τη διάρκεια της κλασικής περιόδου, σε σύγκρουση με τις ανάγκες μιά ευρύτερης πολιτειακής διαμόρφωσης. Οι Αθηναίοι, οι Σπαρτιάτες , οι Θηβαίοι θα διεκδικούν επί εκατόν πενήντα χρόνια την πρωτοκαθεδρία και θα επιδιώκουν την ένωση της Ελλάδας υπό την ηγεμονία τους. Εν τέλει, δε, την περιβόητη  ενοποίηση θα επιτύχει μιά ελληνική δύναμη που βρισκόταν στην περιφέρεια της κλασικής Ελλάδας, και της οποίας οι πολιτικοί θεσμοί δεν είχαν μετεξελιχθεί προς την κατεύθυνση της πόλης- κράτους, οι Μακεδόνες. Το τίμημα αυτής της μετάβασης ήταν υψηλό, αφού αποδυνάμωσε τις μορφές άμεσης δημοκρατίας και αυτοδιοίκησης της πόλης- κράτους, αλλά ταυτόχρονα αποτελούσε  τον μόνο τρόπο να πάψουν οι ΄Ελληνες να συγκρούονται μεταξύ τους.
Οι Μακεδόνες επειδή ήταν ίσως οι μόνοι ΄Ελληνες που είχαν λιγότερη ανεπτυγμένη την έννοια της τοπικής πολιτειότητας, ήταν και οι καταλληλότεροι να επιχειρήσουν τη μετάβαση, από τη φυλετική και "πολεοκρατική" οργάνωση του ελληνισμού, προς μία ευδρύτερη κρατική συγκρότηση, η οποία εμπεριείχε μεν τις παλαιότερες κρατικές οντότητες των πόλεων, αλλά με μειωμένες πλέον διακιοδοσίες.Η συνένωση του ελληνικού έθνους υπό τους Μακεδόνες πραγματοποιείται τη στιγμή που επιχειρείται μιά χωρίς προηγούμενο επέκταση του ελληνικού κόσμου προς τα ανατολικά- ίσως και με αυτό το κίνητρο. Τη μάχη της Χαιρωνείας (338 π.Χ) θα ακολουθήσουν σχεδόν αμέσως εκείνες του Γρανικού (334) και της Ισσού (333).
΄Ανοιγε ο δρόμος για τη δεύτερη μεγάλη περίοδο του ελληνικού έθνους, την "οικουμενική". Ο αρχαίος κόσμος , στη λεκάνη της Μεσογείου και την Εγγύς Ανατολή, έμπαινε στην περίοδο της συγκρότησης οικουμενικών κρατών, που στηρίζονταν στη διευρυμένη απόσπαση αγροτικού υπερπροϊόντος και την επέκταση του εμπορίου και των επικοινωνιών.  Και οι΄Ελληνες ήταν οι πρώτοι στον αγώνα δρόμου για τη συγκρότηση μιάς οικουμενικής αυτοκρατορίας. Διέθεταν ανώτερη παραγωγική οργάνωση, ισχυρότερο στρατό και, πάνω απ΄όλα, έναν πολιτισμό που βρισκόταν σε τόσο υψηλό επίπεδο για την εποχή του, ώστε αποτελούσε ένα οικουμενικό "υπερόπλο".΄Οταν ο  Αλέξανδρος κατέλαβε την Ανατολή, ο ελληνικός πολιτισμός, με αιχμή την ελληνική γλώσσα, επιβλήθηκε σε μεγάλη έκταση και βάθος, ώστε, πολύ σύντομα, τα διανοούμενα στρώματα και οι άρχουσες τάξεις της Εγγύς Ανατολής όχι απλώς τον ενστερνίστηκαν, αλλά μεταβλήθηκαν σε οιονεί, ή κυριολεκτικά, ΄Ελληνες. Στη Μικρά Ασία, τη Συρία, την Παλαιστίνη, την Αίγυπτο, τη Μεσοποταμία, έως τα σύνορα της Ινδίας, θα δημιουργηθούν εκατοντάδες ελληνικές πόλεις. Ανοίγεται επομένως μιά δεύτερη περίοδος στην ιστορία του ελληνικού έθνους, η "οικουμενική" , η οποία με αφετηρία την ελληνιστική εποχή, θα διαρκέσει τουλάχιστον δεκατρείς αιώνες, από τον Μ. Αλέξανδρο έως τον Βασίλειο τον Βουλγαροκτόνο και τους Κομνηνούς.
Η κατάληψη του ελληνιστικού κόσμου από τους Ρωμαίους δεν μετέβαλε ουσιαστικά την υφή της ελληνικής οικουμενικότητας. Παρά τη ρωμαϊκή επικυριαρχία, η ελληνική πολιτισμική ταυτότητα θα συνεχίσει να ηγεμονεύει στην Ανατολή, ενώ ο ελληνικός πολιτισμός και η ελληνική γλώσσα θα επεκταθούν και προς τη Δύση: στη Ρώμη, τη Γαλατία, την Ισπανία, τη Βρετανία, η ελληνομάθεια θα αποτελεί κριτήριο υψηλότερου πολιτισμού και ανώτερης παιδείας.
΄Οσο για τη ρωμαϊκή επικράτηση επί του ελληνικού κόσμου, αυτή οφείλεται σε πολλούς παράγοντες. Κατ΄αρχάς, την ιστορικη ¨"τύχη", τη συγκυρία- ο Μέγας Αλέξανδρος πέθανε τη στιγμή που ήταν έτοιμος να στραφεί προς τα δυτικά. Κατά δεύτερο λόγο, τη γεωγραφία. Η Ρώμη βρισκόταν στο κέντρο μιάς χερσονήσου μεγαλύτερης από την ελληνική, με ανάγλυφο πολύ πιό ομαλό, ενώ κατείχε στη Μεσόγειο μιά στρατηγική γεωπολιτική θέση, στο κέντρο, μεταξύ ανατολικής και δυτικής λεκάνης, και βρισκόταν πολύ λιγότερο εκτεθειμένη από την Ελλάδα σε εξωτερικές επιδρομές. Εν συνεχεία, και συναφώς, τη φύση του ρωμαϊκού κράτους και της ρωμαϊκής επέκτασης. Η Ρώμη, στους πρώτους αιώνες της επέκτασής της, θα ασχολείται  αποκλειστικά με τη  σταδιακή κατάκτηση ολόκληρης της Ιταλίας, κατά τη διάρκεια  της οποίας θα σγκροτήσει όχι μόνο μιά απαράμιλλη στρατιωτική μηχανή αλλά και ένα συνεκτικό κρατικό σύστημα και ένα καταπλητικό δίκτυο συγκοινωνιών, γεγονός που της προσέφερε τη δυνατότητα να ενσωματώνει οργανικά τις νέες κτίσεις στο ρωμαϊκό κράτος και της έδινε τον απαραίτητο χρόνο για να το πράξει. Η ίδια μεθοδικότητα και διάρκεια χαρακτηρίζει και τις λοιπές ρωμαϊκές κατακτήσεις, που θα συνεχίζονται επί αιώνες.Αντίθετα, η αστραπιαία κατάκτηση της Ασίας από τον Μέγα Αλέξανδρο δεν πρόσφερε το απαραίτητο χρονικό βάθος για τη διαμόρφωση και συγκρότηση  νέων σταθερών κρατικών δομών. Η Ρώμη υπήρξε το πρώτο κατ΄εξοχήν κράτος, με τη σύγχρονη έννοια του όρου. Γι΄αυτό και η διάρκεια της κυριαρχίας της υπήρξε τόσο μεγάλη και σταθερή. Τέλος, το σημαντικότερο, ίσως, στοιχείο υπήρξε η διαίρεση, ενδημική, μεταξύ των Ελλήνων , που επέτρεψε στους Ρωμαίους να αντιμετωπίσουν τους ΄Ελληνες διαδοχικά, και συχνά προσεταιριζόμενοι τους  μεν εναντίον των δε (Λαϊκή και Αιτωλική Συμπολιτεία, Ρόδιοι κ.λπ.).


Το ελληνικό έθνος έφερε έντονα τα στίγματα της προηγούμενης φυλετικής και πολεοκρατικής οργάνωσης και δεν ήταν το κατάλληλο όργανο για τη διαμόρφωση ενός σταθερού οικουμενικού  κράτους.  Παρέμεινε ωστόσο, μιά πολιτιστική υπερδύναμη. Και ό,τι ακολούθησε είναι πλέον πασίγνωστο. Οι Ρωμαίοι, κατώτεροι πολιτιστικά, υποχρεώθηκαν να εξελληνιστούν σε βάθος και ταυτοχρόνως να εξελληνίσουν και τους λαούς  που κατακτούσαν, ιδιαίτερα στη Δύση. ΄Οσο για την Ανατολή, που ήδη "ελληνοκρατείτο",  η ρωμαϊκή σταθερότητα προσέφερε το πλαίσιο για τη διατήρηση της ελληνικής πολιτιστικής κυριαρχίας, η οποία, δίχως τις ρωμαϊκές λεγεώνες, θα είχε υποκύψει ίσως στις επιθέσεις των "βαρβάρων".
' Οπως λοιπόν επισημαίνουν ο Διονύσιος Ζακυθηνός και ο Γάλλος ιστορικός της αρχαίας Ρώμης. Πωλ Εν, η ρωμαϊκή αυτοκρατορία ήταν στην πραγματικότητα μιά διπλή αυτοκρατορία, κατά το ανάλογο της αυστροουγγαρικής, μιά ελληνο-ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Μόνο που οι ρόλοι ήταν μοιρασμένοι , οι Ρωμαίοι κατείχαν την πολιτική και στρατιωτική εξουσία και οι ΄Ελληνες την πολιτισμική και πνευματική.
Η Ρωμαιοκρατία εν Ανατολή ανήκει εις την σφαίραν της Ελληνικής ιστορίας είναι ιδικός της χώρος αυθεντικός και αναπόσπαστος. Μεγάλη εποχή γενέσεων  συνεχίζει αδιαταράκτως την παγκόσμιον αποστολή των Ανελξανδρινών και Ελληνιστικών χρόνων, συγχέεται μετ΄αυτής και παρασκευάζει τας νέας τύχας της Ανθρωπότητος. Εις τους κόλπους της εκυοφορήθη το Ελληνικόν Βυζάντιον. Δια του συγκρητισμού της παιδείας της επετεύχθη η προσέγγισις του Ελληνισμού μετά του Χριστιανισμού.
Εν τούτοις, ο καταμερισμός πνευματικής και πολιτικής εξουσίας, δεν ήρε τον υφέρποντα  ανταγωνισμό μεταξύ Ελλήνων και Λατίνων, αντίθετα τον αναπαρήγαγε.Οι Ρωμαίοι κρατούσαν ζηλότυπα την πολιτική εξουσία στα χέρια τους και δεν επέτρεπαν την πρόσβαση των Ελλήνων σε αυτή- γι΄αυτό δεν υπήρξε κανένας αυτοκράτορας ελληνικής καταγωγής, παρότι υπήρξαν και Ασσύριοι και Ισπανοί και Ιλλυριοί και ΄Αραβες κ.α. Οι ΄Ελληνες από την πλευρά τους, διατηρώντας την πολιτιστική ηγεμονία, αρνούνταν να ταυτιστούν με τους Ρωμαίους, σε αντίθεση με όλους τους άλλους κατακτώμενους λαούς, που διεκδικούσαν την πρόσβαση στη ρωμαϊκότητα. Για πέντε ολόκληρους αιώνες, τονίζει ο Βεν, "οι ΄Ελληνες διατήρησαν πάντα, κάτω από την αυτοκρατορία, το συναίσθημα της διαφοράς τους και της ανωτερότητάς τους".
Πώς  και γιατί , λοιπόν, λιγότερο από έναν αιώνα μετά, το τέλος της ηγεμονίας των Λατίνων, γύρω στα 400 μ.Χ , θα γίνουν αίφνης Ρωμαίοι (Ρωμιοί) και θα διατηρήσουν αυτή την ονομασία για 1400 χρόνια ( μέχρι την επανάσταση του 1821;) Την μία αιτία την γνωρίζουμε και έχει δια μακρών αναλυθεί,το ότι, δηλαδή, η επικράτηση του Χριστιανισμού, εξ΄αιτίας της ταύτισης των Ελλήνων με τους παγανιστές , έκανε τους ΄Ελληνες χριστιανούς να εγκαταλείψουν για ορισμένους αιώνες την ονομασία ΄Ελλην. ΄Ετσι έως τους μέσους βυζαντινούς χρόνους, το " Ελλην" θα καταστεί συνώνυμο του "εθνικός" και "ειδωλολάτρης", παρ΄όλο που τα ελληνικά ήταν ήδη η κυρίαρχη γλώσσα του κράτους. ( Οι όροι " Έλληνες" και "ελληνισμός" 'αρχισαν να είναι συνώνυμοι με το "ειδωλολάτρες " και "παγανισμός" όταν οι Εβραίοι της πτολεμαϊκής Αλεξάνδρειας μετέφρασαν την Πεντάτευχο στα Ελληνικά και απέδωσαν τη λέξη "εθνικοί" με το ΄' ΄Ελληνες", απ΄όπου στη συνέχεια μεταφέρθηκε και στα χριστιανικά κείμενα.)
΄Ομως αυτή η ερμηνεία , ως αποκλειστική απάντηση στο ερώτημα, παρουσιάζει πολλά κενά. Πώς οι ΄Ελληνες εγκατέλειψαν τόσο εύκολα το όνομά τους και αποδέχθηκαν αυτή την ταύτιση, ενώ, μέχρι της αρχές του 4ου αιώνα, αρνούνταν συστηματικά να δεχθούν τη "ρωμαϊκότητα" και να εγκαταλείψουν την "ελληνικότητα";
Αυτό συνέβη επειδή, μετά την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης και τη μεταφορά του κέντρου βάρους της αυτοκρατορίας στα ανατολικά, οι ΄Ελληνες , εκτός από την πολιτισμική εξουσία, κατέκτησαν και την πολιτική! Η ελληνο-ρωμαϊκή αυτοκρατορία θα γίνει ελληνική και οι Λατίνοι θα υποταχθούν στην εξουσία της "Νέας Ρώμης". Σύμφωνα με τον Κλωντ Λεπελλέ, η ανεξαρτησία , που αρχίζει για τους ΄Ελληνες στον 5ο αιώνα, δεν απέρριψε τη ρωμαϊκότητα προς όφελος του ελληνισμού, αλλά, αντίθετα, όπλισε τον ελληνισμό με τα όπλα της ρωμαϊκής εξουσίας. Πραγματοποιήθηκε μιά "αληθινή μεταφορά της ρωμαϊκής κληρονομιάς στην Ανατολή".
Κατά συνέπεια, τώρα πιά, οι ΄Ελληνες μπορούσαν να αποκαλούνται...Ρωμαίοι! Γι΄αυτό εξάλλου, επί χίλια χρόνια θα αποκαλούν τους Δυτικούς Λατίνους και όχι Ρωμαίους. Ρωμαίοι ήταν πλέον οι ΄Ελληνες!
Στους αιώνες που ακολούθησαν οι Ρωμαίοι της Ανατολής θα ξεχάσουν τη γλώσσα της Ρώμης, τη λογοτεχνία της, ακόμα και την ίδια την ιστορία της. Οι ΄Ελληνες αφού έγιναν κύριοι μιάς ελληνικής Ρώμης θα είναι στο εξής οι αληθινοί Ρωμαίοι και έτσι θα ονομάζονται για μιά χιλιετία.
Μιά και είναι ΄Ελληνες θα αδιαφορήσουν για τον λατινικό κόσμο, και, εφόσον στο εξής αυτοί είναι η ρωμαϊκή αυτοκρατορία, ο Ιουστινιανός θα προσπαθήσει να ανασυγκροτήσει την ενότητα αυτής της αυτοκρατορίας προς όφελος του "ρωμαϊκού " θρόνου της Κωνσταντινούπολης. η νικηφόρος Ελλάδα θα κατακτήσει την ηττημένη κι εκβαρβαρισμένη Ιταλία και θα την μεταβάλει σε εξάρτημα της Ανατολής. Η Ρώμη στο εξής, δεν θα είναι παρά μιά βυζαντινή πόλη ανάμεσα στις άλλες, ο νόμιμος ηγεμόντας της θα είναι ο αυτοκράτορας της Κωνσταντινούπολης και οι πάπες θα είναι οι λίγο έως πολύ πιστοί υπήκοοί του. Από το 678 έως το 752, ένδεκα ποντίφηκες στους δεκατρείς θα είναι ΄Ελληνες και θα μιλούν ελληνικά μέσα στα ανάκτορα του Λατερανού.(Paul Veyne, L' Empire ....,o.π. σσ.256-257)
Αυτοί οι νέοι Ρωμαίοι, οι Βυζαντινοί ' Ελληνες, θα συνεχίσουν για χίλια χρόνια την αυτοκρατορία, απέναντι σε μια Δύση που μόνο μετά τον Καρλομάγνο θα αρχίσει και πάλι να διεκδικεί τη ρωμαϊκότητα. 
Εν κατακλείδι , το ελληνικό έθνος, στην οικουμενική του φάση, όταν η ταυτότητα ήταν περισσότερο πολιτισμική, γλωσσική και εν μέρει θρησκευτική, έκανε αποδεκτό τον αυτοπροσδιορισμό Ρωμαίοι- που επί πέντε αιώνες είχε καταστεί συνώνυμος της αυτοκρατοράις- μόνο όταν έκανε αυτή την αυ τοκρατορία δική του! Και ενώ πάρα πολλοί σύγχρονοί μας, ακόμα και ιστορικοί, επιχειρούν να συσκοτίσουν αυτό το γεγονός, ένας Βυζαντινός, ο ιστορικός Λαόνικος Χαλκοκονδύλης (Αθήνα 1430-1490) είχε ήδη πλήρη συνείδηση των εξελίξεων (!):
Από εκείνη την εποχή οι ΄Ελληνες αναμίχθηκαν με τους Ρωμαίους, και επειδή οι ΄Ελληνες ήταν πολύ περισσότεροι, κατόρθωσαν να διατηρήσουν τη γλώσσα και τον πολιτισμό τους,αλλά άλλαξαν το όνομά τους, και δεν αποκαλούντα πιά σύμφωνα με το εθνικό (πάτριον) όνομά τους, οι δε βασιλείς του Βυζαντίου καμάρωναν να τους προσαγορεύουν βασιλείς και αυτοκράτορες  των Ρωμαίων, και δεν επιθυμούσαν πλέον να τους αποκαλούν βασιλείς των Ελλήνων.
Γι΄αυτό , εξ΄άλλου , το βυζαντινό "ρωμαϊκό" κράτος, θα ταυτιστεί σε τέτοιο βαθμό με την Ορθοδοξία ως συστατικό στοιχείο της νέας αυτεξούσιας ταυτότητάς του. Η Ορθοδοξία θα μεταβληθεί στο πνευματικό όχημα αυτού του νέου οικουμενικού ρόλου του ελληνισμού.Και μέχρι σήμερα, πολλοί Κωνσταντινουπολίτες και Αιγυπτιώτες θα συνεχίζουν να αυτοαποκαλούνται Ρωμιοί, ως μιά υπόμνηση της αυτοκρατορικής (sic) καταγωγής τους.
΄Οσο , μάλιστα , απομακρύνεται χρονικά η ανάμνηση της αντίθεσης με την αρχαία ελληνική θρησκεία, καθώς και οι ρωμαϊκές επιβιώσεις, υποχωρεί σταδιακώς η ονομασία "Ρωμαίοι" (Ρωμιοί) ως αποκλειστική ονομασία και επανεμφανίζονται οι ονομασίες " ΄Ελληνες" και "Γραικοί" ως συνώνυμες. Χαρακτηριστικό δε , a contrario, της "αυτοκρατορικής υφής" της ονομασίας "Ρωμαίοι", είναι το γεγονός πως οι Βυζαντινοί αρχίζουν να ονομάζονται και πάλι ΄Ελληνες σε μεγάλη κλίμακα, μετά την οριστική συρρίκνωση της αυτοκρατορίας, ιδιαίτερα στη Νίκαια, μετά το 1204.
΄Ετσι ΄, όταν το 1453 θα πέσει οριστικώς η αυλαία, οι τρεις αυτοί όροι είχαν καταστεί ταυτόσημοι και στο εξής θα χρησιμοποιούνται αδιακρίτως και εναλλακτικώς για να υποδηλώσουν τους νεώτερους ΄Ελληνες
ακολουθεί το β΄μέρος : ΡΩΜΙΟΙ,ΓΡΑΙΚΟΙ, ΕΛΛΗΝΕΣ

Δευτέρα 16 Ιουνίου 2014

Δυό ιστορίες και ένα ποίημα για τον Κατεβατό και τη Λιάκουρα

Μελέται περί του βίου και της γλώσσης του Ελληνικού λαού
ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ
Νικόλαος Πολίτης

ΤΟ ΑΠΟΓΕΙΟ ΤΟΥ ΚΑΤΕΒΑΤΟΥ
(Αράχοβα της Λεβαδείας)

Ο Κατεβατός είναι γέρος με άσπρα μαλλιά, και άγριος πολύ. Το χειμώνα παλεύει με τάλλα στοιχειά στις κορυφές της Λιάκουρας. ΄Οταν παλεύουν οι καιροί, η Λιάκουρα σειέται, μουγκρίζει, στενάζει και σκεπάζεται με χιόνια, γιατί δεν μπορεί να βαστάξει το θυμό των στοιχειών. Και στα ύστερα τους νικά όλους ο Κατεβατός, και κάθεται στο κρουσταλλένιο παλάτι του και αναπαύεται. Η ανάσα του είναι το τρομερό απόγειο, που κοκκαλώνει τους ανθρώπους και τα ζωντανά, ιδίως το Μάρτη.
Είναι τώρα καμμιά εκατοστή χρόνια που ένας καλόγερος από τη μονή του Οσίου Λουκά, (τον έλεγαν Γερόθεο) , επεθύμησε να ιδεί το παλάτι του Κατεβατού, και το πάλεμα τω στοιχειών και το φοβερό απόγειο. Πήρε μαζί του ψωμί και ξύλα και ό,τι άλλο εχρειαζόταν , και ανέβη στη Λιάκουρα το Νοέμπρη μήνα, και κλείστηκε σε μιά σπηλιά, που είναι στην πλιό ψηλότερη κορφή του βουνού, στο Λυκέρι. Εκεί έζησε ως τα μισά του Μάρτη και είδε όσα ήθελε να ιδεί. Αλλά άν και είχε ακόμη και ψωμί και ξύλα αρκετά, τόσο τον εφόβησαν η βουή των καιρών που επάλευαν και ο χτύπος και ο ποδοβολητός των, και οι βροντές και ταστροπλέκια του ουρανού και το μούγκρισμα του Παρνασού, που δεν του απόμεινε πλιό δύναμη, και ήρθε και το απόγειο του Μαρτιού και τον καταμάρανε και ερρούφηξε το αίμα του, ώστε είδε φανερά το Χάρο μπροστά του. Τότε έπιασε κ΄΄εγραψε σε μιά μεριά της σπηλιάς.
Είδα το πολεμο στοιχειών, είδα και το παλάτι 
κι΄άλλο δεν εφοβήθηκα σαν του Μαρτιού το απόγειο.

Ακόμη  ως τα σήμερα φαίνεται στη σπηλιά η καπνιά από τη φωτιά του κακομοίρη του Γερόθεου.

Ο ΚΑΤΕΒΑΤΟΣ ΚΑΙ Ο ΝΟΤΟΣ
( Αράχοβα Λεβαδείας)
Ο Κατεβατός ο δυνατώτερος από όλους τους καιρούς, εβγήκε μιά φορά και εκαυχήθηκε μπροστά στους άλλους καιρούς, το Σορόκο, το Λίβα , το Νότο και το Μέγα, πως σαν το κρουσταλλένιο παλάτι του δεν βρισκόταν άλλο καλύτερο σ΄όλον τον κόσμο, πως ήταν ωραιότερο και από το παλάτι του ΄Ηλιου, και πως σαν είναι ταμπουρωμένος μέσα σ΄αυτό δεν φοβάται κανένα από στους ανέμους, γιατί και η θέση που το έχει χτισμένο είναι δυνατή. Αυτό το παλάτι το είχε χτίσει μιά φορά ο Κατεβατός στην κορφή της Λιάκουρας από θεώρατα κρούσταλλα και χαλάζι και χιόνια.
Μα ήρθε ο Νότος και εφύσηξε σιγά κι΄απαλά, κ΄έλιωσε τα παλάτι και δεν απόμεινε τίποτα απ΄αυτό, παρά μόνο τα δάκρυα του Κατεβατού που έτρεχαν σαν ποτάμι.

ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ
ο Κωστής Παλαμάς , βαθύς γνώστης της παράδοσής μας στο ποίημά του Παρνασσός μας μιλά κι΄αυτός για τον Κατεβατό.

«...Διπλὲς ἐμένανε οἱ κορφές, διπλὸ καὶ τ᾿ ὄνομά μου,
ὁ γέρος εἶμαι ὁ Παρνασσὸς καὶ ἡ Λιάκουρα ἡ λεβέντρα.
Κι᾿ εἶμαι σὰν ἕνα ἀντρόγενο, κι᾿ εἶμαι σὰν δυό, σὰν ταίρι
σφιχτοδεμένο ἀχώριστο, μιὰ πλάση κι᾿ ἕνας κόσμος,
π᾿ ὅσο κι᾿ ἂν δείχνονται ἄμοιαστα, τὰ κάνω ἐγὼ καὶ μοιάζουν.
Εἶμαι ἄντρας κόσμος καὶ γυναίκα πλάση, ἀρχαῖος κόσμος,
νιὸς ἥλιος πάντα στ᾿ οὐρανοῦ τοῦ νοητοῦ τ᾿ ἀστέρια.

...
Κ᾿ οἱ βράχοι εἶναι τὰ κάστρα μου, τὰ ἐλάτια εἶν᾿ ὁ στρατός μου,
καὶ τὰ πουλιά μου εἶν᾿ ὁ λαός, κ᾿ οἱ ἀϊτοί μου οἱ πολεμάρχοι,
Στὴν πιὸ ψηλή μου τὴν κορφή, στὸ ἀπάτητο Λυκέρι
λάμπει σὰν τὸ ἡλιοπάλατο παλάτι κρυσταλλένιο
καὶ κάθεται ὁ Κατεβατὸς μέσα ταμπουρωμένος
τύραγνος μέσα στὰ στοιχιά, τῶν ἄνεμων ὁ δράκος,
καὶ τὸ πρωτοπαλλήκαρο κι᾿ ὁ ἀποκρισάρης μου εἶναι.

...
Ἐγὼ εἶμ᾿ ἀκόμα ὁ Παρνασσός, τώρα κι᾿ Λιάκουρα εἶμαι,
κ᾿ ἐγὼ εἶμαι πάντα ἡ ἐκκλησιὰ ποὺ σὲ καιρὸ κανένα
δὲν τῆς ἀπόλειψε ὁ Θεὸς μ᾿ ὅποιο ὄνομα ἂν τὸν κράξεις».

Σάββατο 7 Ιουνίου 2014

Μυστικὴ Παράκληση, Κ.Παλαμάς

Herman Richir


Δέσποινα,
κανένα φόρεμα τὴ γύμνια μου
δὲ φτάνει νὰ σκεπάσῃ,
ἡ μοναξιά μου εἶναι σὰν τ᾿ ἄδειο, σὰν τ᾿ ἀλόγιστο
χυμένο προτοῦ νἄρθῃ ἡ πλάση,
ἡ ἀρρώστια μου βογγάει σὰν τὰ μεγάλα δάση
καθὼς τὰ δέρνει ἡ μπόρα.

Ἦρθεν ἡ ὥρα ἡ φοβερή, ὤχ! ἦρθε ἡ ὥρα.
Ἐσὺ παρθένα, ἐσὺ μητέρα,
κι ἀπὸ δροσιά, κι ἀπὸ κελάϊδισμα
στάλα τοῦ αἰθέρα,
ἦρθεν ἡ ὥρα ἡ φοβερή, ὤχ! ἦρθε ἡ ὥρα.

Πρόστρεξε, Μυροφόρα,
μονάχα Ἐσένα πίστεψα
καὶ λάτρεψα μονάχα Ἐσένα
ἀπὸ τὰ πρωτινὰ γλυκοχαράματα
κι ὡς τώρα μὲς στὰ αἱματοστάλαχτα
μιᾶς ὠργισμένης δύσης.

Δέσποινα, στήριξε μ᾿ Ἐσὺ καὶ μὴ μ᾿ ἀφήσης.
Δέσποινα,
βῆμα δὲν ἔχω μήτε φτέρωμα,
μὲ γονατίζει τὸ στοιχειὸ τῆς θλίψης.
Ὑψώσου ποιός μου λέει; δὲ δύναμαι,
δύνασαι κάτου Ἐσὺ ὡς ἐμὲ νὰ σκύψῃς;

Ῥίξε ἀπὸ πάνου σου,
στοὺς ἀθανάτους τη θεόπρεπη
παράτησε ἁλουργίδα τοῦ Ὀλύμπου,
ἔλα, κατέβα ὁλόγυμνη, βαφτίσου
στὸν Ἰορδάνη τοῦ δακρύου,
κι ὕστερα κρύψε τὸ τρανὸ κορμὶ τὸ ἡλιόχαρο
στὴ σκέπη τὴ γαλάζια της Ἀειπάρθενης,
ποὺ εἶν᾿ ἡ χαρὰ τῶν ἀσκητῶν καὶ τῶν μαρτύρων.

Δὲν εἶσ᾿ Ἐσὺ τῶν ἐθνικῶν ἡδονολάστρα ἡ Μοῦσα,
τῆς πλαστικῆς καὶ τῆς σκληρῆς
χαρᾶς δὲν εἶσαι ἡ Πιερίδα,
τοῦ σπλάχνους τοῦ τρανοῦ βαθιογάλανη
φορεῖς Ἐσὺ πορφύρα
κι ἀπὸ τοῦ θρήνου κατεβαίνεις τὴν πατρίδα.

Ἅ! δείξου στὸ μικρὸ καὶ τὸν ἀνήμπορο,
καὶ δείξου καθὼς δείχνεσαι στοὺς ταπεινούς,
καὶ φτάσε καθὼς φτάνει στοὺς ἁμαρτωλούς,
καὶ δείξου καθὼς δείχνεται στοὺς σκλάβους
ἡ Ἁγιὰ Λεοῦσα.

Ἄκου, ἕνα-σκούσμα τὸν ἀέρα σπάραξε·
Ποιὸς κλαίει;
Κοίτα, βροχὴ ἀπὸ λάβα βρέχει ἕνας θειφότοπος·
τί κλαίει;
Ἔλα κοντά, ἕνας ἤσκιος ἀργοσάλεψε,
καὶ λέει:
Τοῦ τραγουδιοῦ σου δὲ γυρεύω πιὰ τὸ θρίαμβο,
μηδὲ τὸν κόσμο τὸν ὁλάκριβο, τὴ Λύρα,
μηδὲ τὴ μοίρα
τοῦ δοξασμένου διαλεχτοῦ σου, Δέσποινα!

Λυπήσου,
καὶ πλᾶσε μου,
καὶ στεῖλε μου ἕναν ὕπνο ἥσυχο ἥσυχο,
μὲ τοῦ παιδιοῦ τὸ γλυκανάσασμα,
μαζί μου.

 http://users.uoa.gr

Πέμπτη 5 Ιουνίου 2014

Μολιονίδες , οι Σιαμαίοι αδερφοί της Ελληνικής μυθολογίας.

τείχος Δυμαίων


Η αρχαία ηλειακή μυθολογία αναφέρει πως τα δίδυμα αδέρφια Εύρυτος και Κτέατος, ήταν από τα καλλίτερα παλληκάρια του τόπου.
Ο πατέρας τους λεγόταν ΄Ακτορας κι΄η μάνα τους Μολιόνη ή Μολίνη. ΄Ολοι όμως οι αρχαίοι συγγραφείς τ΄αναφέρουν από το όνομα της μάνας τους ως Μολίονες ή Μολιονίδες και σπάνια από το όνομα του πατέρα τους ως Ακτορίονες ή Ακτορίδες, δηλαδή έχουν μητρωνυμικό όνομα.
Σύμφωνα με το μύθο, τα δυό αυτά αδέρφια ήταν μεγαλόσωμα, είχαν γεννηθεί από το ίδιο αυγό, είχαν δυό όμοια κεφάλια, την ίδια ηλικία, τέσσερα πόδια και χέρια, την ίδια δύναμη κι΄ένα σώμα ή , όπως φαντάζονταν πολλοί, δυό κολλημένα. ΄Ηταν "ισοκέφαλοι και ενίγυιοι". Πάντως τα θεωρούσαν σα δυό άντρες καβάλα πάνω σε λευκό άλογο. Ο Ησίοδος (αποσπ.126) γράφει "..τερατώδεις ήσαν, άμφω εν ενί σώματι". Με λίγα λόγια ήταν οι Σιαμαίοι αδερφοί της αρχαίας Ελληνικής μυθολογίας!
Τα δυό αυτά παιδιά αναφέρονται και σε δυϊκό αριθμό με το όνομα του πατέρα ή της μάνας τους ως Ακτορίονε ή Μολίονε ή και μαζί ως Ακτορίονε-Μολίονε. Στην "Ιλιάδα" (Α΄670) ο Νέστορας διηγείται πως όταν οι Αχαιοί της Πύλου επετέθηκαν κατά της ΄Ηλιδος κι΄αυτός σαν αρχηγός τους, σκότωσε τον καλλίτερο κονταρομάχο Μούλιο από την Εφύρα που είχε παντρευτεί την μεγαλύτερη κόρη του Αυγεία, την ξακουστή μάγισσα Αγαμήδη, οι Επειοί (Ηλείοι) πανικοβλήθηκαν και σκόρπισαν γύρω τότε. ΄Ετσι βρήκε την ευκαιρία να επιτεθεί και κατά των δύο αυτών παιδιών και θα τα σκότωνε, γιατί ήταν ακόμα άπειρα κι΄ακατάρτιστα από πόλεμο, άν δεν τα σκέπαζε με πυκνή ομίχλη ο Ποσειδώνας (Ιλ.Λ΄750-751). Σχετικά με αυτό , οι Ηλείοι πίστευαν πως η Μολιόνη είχε κοιμηθεί με το θεό αυτό, γι΄αυτό και τα δυό τούτα αδέρφια είχαν θεωρηθεί σαν παιδιά του. Μερικοί αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν πως είχαν βγεί από αργυρό αυγό που γέννησε η Μολιόνη έπειτα από επαφή της με τον Ποσειδώνα.

Οι Μολιονίδες παντρεύτηκαν τις επίσης δίδυμες αδερφές , κόρες του βασιλιά του Ωλενού, Δεξαμενού, τη Θηριφόνη ο Εύρυτος και την Θηρονίκη ο Κτέατος κι΄απόχτησαν ο πρώτος το Θάλπιο που είχε κρυφτεί μαζί με τους άλλους μέσα στο Δούρειο Ϊππο και ο δεύτερος τον Αμφίμαχο που έλεγαν πως ήταν από τους μνηστήρες της ωραίας Ελένης κι΄όπως μας πληροφορεί ο ΄Ομηρος σκοτώθηκε στον πόλεμο της Τροίας.

Οι Μολιονίδες αργότερα ταπείνωσαν κατά κάποιο τρόπο τον περήφανο Νέστορα, αφού του απόσπασαν αξιόλογη νίκη στους αγώνες του Νουπράστου, παίρνοντας τα καλλίτερα έπαθλα (Ομήρου Ιλ. Ψ΄640). ΄Ηταν την εποχή που έθαφταν τον Αμαρυγκέα τα παιδιά του κι΄είχαν οργανώσει αξιόλογους αγώνες προς τιμήν του. Σ΄αυτούς ο Νέστορας είχε αναδειχθεί πολυνίκης. Είχε καταβάλει τους αντιπάλους του Επειούς, Αιτωλούς και Πυλίους. Στην πάλη είχε νικήσει τον Αγκαίο απ΄την Πλευριώνα της Αιτωλίας, στην πυγμαχία τον Κλυτομήδη το γιό του Οίνοπα, στο δρόμο είχε ξεπεράσει τον ΄Ιφικλο που ήταν πολύ καλός δρομέας και στο κοντάρι τον Πολύδωρο και το Φιλέα.
Στην αρματοδρομία όμως τον ξεπέρασαν οι Μολιονίδες. Μάλιστα είχαν ανεβεί και οι δυό πάνω στο άρμα τους όπου ο ένας κρατούσε τα χαλινά και ο άλλος με το μαστίγιο κεντούσε τ΄άλογα. ΄Ετσι δικαίωσαν τη φήμη τους.

Ο Οβίδιος (Μεταμ. Η΄490) γράφει πως οι Μολιονίδες μαζί με το γιό του Αυγεία, το Φιλέα, είχαν πάει να βοηθήσουν το παιδί του Οινέα, τον πολεμόχαρο Μελέαγρο, για να σκοτώσει τον Καλυδώνιο κάπρο. Αντίθετα ο Απολλόδωρος (Α΄67)  δεν τους μνημονεύει στον κατάλογο των προσκληθέντων στο μεγάλο κυνήγι, ενώ ο ΄Ομηρος (Ιλ.Ι΄543) δεν αναφέρει κανένα από τα ονόματα των ηρώων που πήραν σ΄αυτό μέρος. Ο Παυσανίας (Η΄45,6) γράφει πως είδε στο ναό της Αλέας Αθηνάς στην Τεγέα να εικονίζεται η θήρα του Καλυδωνίου κάπρου με τους ήρωες Θησέα, Πηλέα, Τελαμώνα, Πολυδεύκη, Κάστορα, Αγκαίο, Ιόλαο, Αμφιάραο κ.α , χωρίς όμως τα δύο αυτά αδέρφια.

Πάντως αυτό που δόξασε αρκετά τους Μολιονίδες και τους επέβαλε σαν τοπικούς ήρωες, ήταν η κατατρόπωση που έφεραν στο στρατό του Ηρακλή, όταν ο αρχαίος αυτός ημίθεος επιτέθηκε κατά της ΄Ηλιδος, γιατί, καθαρίζοντας πάνω σε μιά μονάχα μέσα τα βουνά της κοπριάς των μυριάδων ζώων του Αυγεία, δεν πήρε την συμφωνημένη αμοιβή. Η επίθεση είχε γίνει με στρατεύματα που είχε συγκεντρώσει από διάφορα κράτη της ανατολικής Πελοποννήσου. Πάνω στη σύγκρουση αυτή ο αρχαίος αυτός ήρωας αρρώστησε βαρειά και ζήτησε να συνθηκολογήσει. Τότε οι Μολιονίδες μ΄ακράτητο πείσμα ρίχτηκαν εναντίον του στρατού του και σκότωσαν πολλούς. Στη μάχη αυτή σκοτώθηκε από τον Κτεάτη (Παυσ. ΣΤ΄20,16) κι΄ο Δαμέωντας του Φλιούντα που είχε πάρει μέρος στην παράταξη του Ηρακλή. Στο Δαμέωντα και τ΄αλογό του κατασκευάστηκε κοινός τάφος.
Στον πόλεμο αυτόν τραυματίστηκε κι΄ο Ιφικλέας , ο αδερφός του Ηρακλή που πέθανε στο δρόμο και τον έθαψαν στο ΄Αργος. Μιά παράδοση στη Φενεύ (Παυσ. Η΄14,9) αναφέρει πως τον πληγωμένο Ιφικλέα περιποιήθηκε ο Φενεάτης ήρωας Βουφάγος μαζί με την γυναίκα του Πρώμνη κι΄όταν πέθανε τον έθαψαν στή Φενεό.

Σχετικά με τον πόλεμο αυτό, ο Απολλόδωρος (Β΄139) γράφει χαρακτηριστικά για τους Μολιονίδες "Μετ΄ού πολύ δε επ΄Αυγείαν εστρατεύετο ( ο Ηρακλής), συναθροίσας Αρκαδικόν στρατόν και παραλαβών εθελοντάς απ΄της Ελλάδος αριστέων. Αυγείας δε τον αφ΄ Ηρακλέους πόλεμον ακούων κατέστησεν Ηλείων στρατηγούς Εύρυτον και Κτέατον συφυείς ( κολημένους μεταξύ τους) , οί δυνάμει τους τότε ανθρώπους υπερέβαλλον, παίδες δε ήσαν Μολιόνης και ΄Ακτορος, ελέγοντο δε και Ποσειδώνος".

Σ΄ένα μέρος μιάς σιδερένιας πόρπης από την Κρήτη που βρίσκεται σήμερα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο και ανήκει στην Υστερογεωμετρική εποχή ( 700 π.Χ) εικονίζεται ο Ηρακλής να πολεμάει κατά των συμφύτων διδύμων Μολιονιδών.
Στην πόλη Δύμη της αρχαίας Αχαίας υπήρχε ένα φρούριο σπουδαίο που το έλεγαν Τείχος. Κατά το μύθο (Πολύβ. Δ΄59,5) , το είχε χτίσει ο Ηρακλής για να το έχει σαν ορμητήριο στον πόλεμο κατά των Ηλείων. Απ΄αυτό διαπιστώνουμε πως οι Ηλείοι- χάρη στους Μολιονίδες- ήταν αξιόλογος αντίπαλος του Ηρακλή, αφού αναγκάστηκε να χτίσει το τεράστιο αυτό φρούριο με περίμετρο ενάμισυ στάδιο και ύψος τριάντα μέτρα. Από ανασκαφές του αρχαιολόγου κ. Μακρυκώστα (Εφημ. "ΤΟ ΒΗΜΑ" 1-3-70) ανεκαλύφθη στα νότια του ακρωτηρίου ΄Αραξος το τείχος των Δυμαίων με αξιόλογα αρχαιολογικά ευρήματα. Λεγόταν Κυκλώπειο, γιατί ήταν χτισμένο με ογκώδεις λίθους. Το φρούριο αυτό κυρίεψε στα 220 π. Χ ο Ευριπίδας.

Τον Ηρακλή τόσο στον καθαρισμό της κοπριάς όσο και στον πόλεμο κατά του Αυγεία θα  βοηθήσει ένας Ηλείος που τον έλεγαν Βουνέα. Πάνω στη μάχη σκοτώθηκε ο Βουνέας κι΄ο Ηρακλης τον έθαψε στο Λέπρεο. Μάλιστα, για να τον τιμήσει, οργάνωσε και αγώνες, σύμφωνα με το μύθο.

500 π.Χ. Cambridge, Harvard University Art Museums. Ερυμάνθιος κάπρος και Ηρακλής (από http://users.sch.gr)

Ο Ηρακλής έφερνε βαρειά την προσβολή και  συμφορά που έπαθε γι΄αυτό άρχισε να μηχανεύεται τρόπους εκδικήσεως. Κι΄η ευκαιρία δεν άργησε να ρθεί. ΄Οταν γίνονταν στον Ισθμό της Κορίνθου οι αγώνες της τρίτης Ισθμιάδος, οι Μολιονίδες  είχαν σταλεί απ΄τους συμπατριώτες τους σαν επίσημοι απεσταλμένοι. Μα ο Ηρακλής, κρυμμένος στις Κλεωνές στο δρόμο που περνούσαν, τα σκότωσε με μπαμπεσιά ( Παυσ. Ε΄2,1, Απολλόδ. Β΄140). Αλλά ο Πίνδαρος (Ολυμπ. 10, Β΄43-49) μας πληροφορεί "Κλεωνάν δάμασε και κείνους, Ηρακλέης εφ΄οδώ, ότι πρόσθε ποτέ Τιρύνθιον έπερσαν αυτώ στρατόν μυχοίς ήμενον ΄Αλιδος (΄Ηλιδος) Μολίονες υπερφίαλοι". Κι΄ο Αθήναιος (Β΄58) αναφέρει τους στίχους που γράφει για τους Μολιονίδες ο ΄Ιβυκος, δείχνοντας την περηφάνεια του Ηρακλή για τη δολοφονία:

"Τους τε λευκίππους κόρους
τέκνα Μολιόνας κτάνον,
άλικας, ισοκεφάλους, ενιγυίους,
αμφοτέρους γεγαώτας εν ωέω,
αργυρέω ".

Αργότερα ο Ηρακλής συγκέντρωσε στρατεύματα Θηβαϊκά, Αργολικά κι΄Αρκαδικά κι΄επετέθηκε καά της ΄Ηλιδος και του Αυγεία. Οι Μολιονίδες που θα μπορούσαν ν΄ανακόψουν, ίσως για δεύτερη φορά, την προέλαση του Ηρακλή, δεν υπήρχαν πιά στη ζωή. ΄Ετσι με ευκολία νίκησε τον Αυγεία και κυρίεψε την ΄Ηλιδα. Τότε κατέστρεψε και την ηλειακή Πύλο που βρισκόταν στο Αγραπιδοχώρι της Πηνείας, γιατί είχε βοηθήσει, μαζί με την Πίσα, τους Ηλείους. Από τότε οι Ηλείοι θεώρησαν τον Ηρακλή σαν το μεγαλύτερο εχθρό τους. Βάσταξε μάλιστα η έχθρα τους ως τα χρόνια του βασιλιά ΄Ιφιτου που πρόσφερε σ΄αυτόν θυσία και παρακίνησε και τους υπηκόους του να θυσιάζουν κι΄αυτοί.

Μετά τη δολοφονία των Μολιονιδών ο Ηρακλής ένοιωσε, όπως είδαμε, μεγάλη ικανοποίηση και περηφάνεια. Ωστόσο κι΄οι Ηλείοι, εκτιμώντας δίκαια την αντρεία των δυό αυτών ηρωϊκών παιδιών τους, πρόσφεραν σ΄αυτά θυσίες. Ετίμησαν κιόλας τη μνήμη τους χτίζοντας και ναό στ΄όνομα του Μολίονα Δία. Τα δυό αυτά αδέρφια είχαν θεωρηθή ως ήρωες- προστάτες της ΄Ηλιδος.

΄Αν η Σπάρτη είχε τους Διοσκούρους της, τον Κάστορα και τον Πολυδεύκη, είχε και η ΄Ηλις τους δικούς της  "μικρούς Διοσκούρους", τους γενναίους Μολιονίδες.Οι αντρειωμένοι Διόσκουροι, όπως κι΄οι Μολιονίδες, ήταν δίδυμοι, είχαν γεννηθεί από ένα αυγό, είχαν πάρει μέρος στο κυνήγι του φοβερού Καλυδώνιου κάπρου, ήταν θαυμάσιοι καβαλάρηδες και δαμαστές αλόγων, είχαν παντρευτεί τις αδελφές Φοίβη και Ιλάειρα, κόρες του Λεύκιππου κι΄αντιμετώπιζαν άφοβα τους εχθρούς της πατρίδας τους, ώστε δίκαια τους δόθηκε η ονομασία " ήρωες-σωτήρες".

' Επειτα από τα όσα είδαμε, διαπιστώνουμε πολλές κοινές αναλογίες και μιά ταυτότητα γύρω από τη ζωή και τη δράση των Μολιονιδών και Διοσκούρων, σα να μας δείχνουν τη βαθειά επίδραση, άν όχι την εξάρτηση , της ΄Ηλιδος από την Σπάρτη κατά την προϊστορική περίοδο, γεγονός που εξακολούθησε έντονα - μ΄ελάχιστα χρονικά διαλείμματα- και κατά τα ιστορικά χρόνια.

Η ΑΡΧΑΙΑ ΗΛΙΣ
ΑΝΔΡΕΑ Δ. ΜΠΟΥΤΣΙΚΑ


Τετάρτη 4 Ιουνίου 2014

ΤΑΡΑΞΙΠΠΟΣ ΚΑΙ ΜΥΡΤΙΛΟΣ

 ΤΑΡΑΞΙΠΠΟΣ


Οι αρχαίοι ΄Ελληνες πίστευαν πως υπήρχαν και κακοποιοί ήρωες που προξενούσαν δεινά στους ανθρώπους  ή και καλοί ήρωες που σε στιγμές οργής τους, τιμωρούσαν αυτούς που κατά κάποιο τρόπο τους είχαν προσβάλει. Τέτοιοι ήρωες ή κακοποιά πνεύματα ήταν ο Αττικός Ανάργυρος, ο Θεαγένης της Θάσου, ο Γλαύκος της Κορίνθου κ.α. Την πρώτη θέση ανάμεσα σ΄αυτούς όμως κατέχει ο Ταράξιππος της Ολυμπίας. Οι Ηλείοι πίστευαν πως ο κακοποιός αυτός δαίμονας πάσχιζε επίμονα ν΄αφηνιάζουν τ΄άλογα των ιπποδρομιών.
Σε μιά πλευρά του Ιππόδρομου της Ολυμπίας που τελειώνει τ΄ανάχωμα είναι ένας κυκλικός βωμός λέει ο Παυσανίας , που καθώς πλησιάζουν τ΄άλογα σ΄αυτόν, τα κυριεύει απότομα χωρίς αιτία και αφορμή τέτοιος φόβος, ώστε ξαφνιάζονται και γκρεμίζουν τους ηνιόχους τους.
Για να εξευμενίσουν τον Ταράξιππο οι ηνίοχοι πριν αγωνιστούν του πρόσφεραν θυσίες. Οι ΄Ελληνες διηγούνται πολλά γι΄αυτόν. λένε πως εκεί ήταν θαμμένος ο Ωλένιος, κάποιος ειδικευμένος ντόπιος καβαλάρης που από αυτόν ονομάστηκε η Ωλενία Πέτρα στην Ηλεία, ενώ άλλοι υποστηρίζουν πως σ΄αυτό το μέρος είχαν θάψει μαζί με τ΄άλογό του τον Δαμέοντα  του Φλιούντα όταν σκοτώθηκε από τον Κτεάτη του ΄Ακτορα, τότε που βοηθούσε τον Ηρακλή στον πόλεμο κατά της ΄Ηλιδος και του Αυγεία. Ωστόσο, άλλοι πίστευαν στη δεισιδαιμονία πως το φάντασμα του Οινόμαου είναι εκείνο που φέρνει τόσο μεγάλο κακό στους αρματοδρόμους.
΄Αλλοι λένε πως εκεί ο Πέλοπας έκανε κενοτάφιο του Μυρτίλου και θυσία, θέλοντας να διώξει από πάνω του την οργή του Ερμή, για το φόνο του γιού του κι΄ότι σ΄αυτή τη θέση ξαφνιάστηκαν τα άλογα του Οινόμαου με το τέχνασμα του Μυρτίλου. Μιά άλλη λιγότερο πιστευτή λαϊκή αντίληψη λέει πως εκεί ο Πέλοπας είχε "κάτι" χώσει και πως από το θαμμένο αυτό αντικείμενο αφήνιασαν τ΄άλογα του Οινόμαου. ΄Ετσι από τότε ξαφνιάζονται τ΄άλογα των ιπποδρομιών και γκρεμίζουν τους αναβάτες τους.
Υπήρχε και στον Ισθμό της Κορίνθου Ταράξιππος, καθώς και στη Νεμέα, μα αυτός της Ολυμπίας ήταν πραγματικά φοβερός. Ο Παυσανίας έχει τη γνώμη πως ο Ταράξιππος της Ολυμπίας είναι παρατσούκλι του Ιππίου Ποσειδώνα.
Σύμφωνα με κάποιο μύθο, ο Ίσχενος ήταν γιός του Γίγαντα. Ο ΄Ισχενος είχε χάσει θεληματικά τη ζωή του για να σώσει τη χώρα από το λιμό. ΄Οταν πέθανε , τιμήθηκε με θυσίες. Ο τάφος του βρισκόταν στην Ολυμπία κι΄έλεγαν οπως ήταν ο ίδιος με τον τάφο του Ταράξιππου.

Η ΑΡΧΑΙΑ ΗΛΙΣ
Ανδρέα Μπούτσικα ,1975

ΜΥΡΤΙΛΟΣ

Αρματοδρομία Πέλοπος και Ιπποδάμειας

Ο Μυρτίλος ήταν γιος του θεού Ερμή και της Φαέθουσας, κόρης του Δαναού, ή της Κλυμένης. Ως υπεύθυνος για το τέθριππο άρμα του Οινομάου, που το προετοίμαζε για τις αρματοδρομίες στις οποίες ο βασιλιάς κέρδιζε τους επίδοξους μνηστήρες της κόρης του Ιπποδάμειας (βλ.λ.) δέχθηκε την επίσκεψη ενός από αυτούς, του Πέλοπα. Ο Πέλοπας υποσχέθηκε στον Μυρτίλο ότι θα του έδινε το μισό βασίλειο ή την Ιπποδάμεια για μια νύχτα, αν τον βοηθούσε να νικήσει στην αρματοδρομία. Τότε ο Μυρτίλος, που κατά μία εκδοχή ήταν κρυφά ερωτευμένος με την Ιπποδάμεια, αντικατέστησε τα ορειχάλκινα καρφιά στον άξονα του εμπρόσθιου τροχού του άρματος του βασιλιά με κέρινα, ή δεν έβαλε καθόλου καρφιά. Μόλις λοιπόν ξεκίνησε ο αγώνας Οινομάου-Πέλοπος, το τέθριππο του βασιλιά αναποδογύρισε και ο Οινόμαος σκοτώθηκε. (Σύμφωνα όμως με άλλη εκδοχή του μύθου, ο Πέλοπας νίκησε τον Οινόμαο χάρη στα άλογα που του είχε χαρίσει ο Ποσειδών και μετά σκότωσε ο ίδιος τον Οινόμαο.) Μετά τη νίκη του, ο Πέλοπας διέφυγε προς την πατρίδα του με την Ιπποδάμεια και τον Μυρτίλο.
Στη διαδρομή, ο Πέλοπας αρνήθηκε να εκπληρώσει την υπόσχεσή του προς τον Μυρτίλο, οπότε ο τελευταίος προσπάθησε με τη βία να του αποσπάσει την Ιπποδάμεια. Τότε ο Πέλοπας τον σκότωσε γκρεμίζοντάς τον από ψηλά στη θάλασσα στην ανατολική πλευρά της Πελοποννήσου, η οποία ονομάσθηκε από τότε Μυρτώο Πέλαγος. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή πάντως, το συμβάν έλαβε χώρα σε ακρωτήριο της Εύβοιας. Πέφτοντας όμως ο Μυρτίλος πρόλαβε και καταράστηκε τον Πέλοπα και τους απογόνους του. Αυτή η κατάρα πιστευόταν ότι έφερε δυστυχίες στα παιδιά και τα εγγόνια του Πέλοπα και της Ιπποδαμείας, ιδίως στους Ατρείδες.
Μετά τον θάνατο του Μυρτίλου, ο πατέρας του, ο θεός Ερμής, τον τίμησε υψώνοντάς τον στον ουρανό, όπου τον βλέπουμε ακόμα και σήμερα: είναι ο αστερισμός Ηνίοχος. Κατ' άλλους, το σώμα του βρέθηκε και τοποθετήθηκε στον ναό του Ερμή, όπου και το τιμούσαν με ετήσιες θυσίες. Το σημείο ταφής του στην Ολυμπία ήταν γνωστό ως ταράξιππος, δηλαδή ένα μέρος όπου τα άλογα πανικοβάλλονταν όταν περνούσαν από εκεί.(ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ).

Τρίτη 3 Ιουνίου 2014

ΤΟ "ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΣ ΠΛΕΟΝΑΣΜΑ" του 1886 , Γ.ΣΟΥΡΗΣ



Χαρίλαος Τρικούπης



Ώ τρισολβία, ευτυχής, ανέλπιστος ημέρα,
της εβδομάδος,ταυτησί σημαντική Δευτέρα,
.................................................
ημέρα περισσεύματος τοσούτον σωτηρίου,
ημέρ΄αναγεννήσεως, Δευτέρα παρελθούσα,
προς του Βοσπόρου τας ακτάς τους ΄Ελληνας ωθούσα.

'Ω τρισολβία, ευτυχής ανέλπιστος ημέρα,
της εβδομάδος ταυτησί σημαντική Δευτέρα,
στης ιστορίας τας χρυσάς θ΄αναγραφής σελίδας,
διότι συ αναγεννάς τας τόσας μας ελπίδας,
και συ αργά ή γρήγορα θ΄ανοίξεις νέους δρόμους
εις καπνοφάντας μυστικούς, κλητήρας κι΄αστυνόμους.

Ούδ΄όταν ο Αρχάγγελος εκείνος του Κυρίου
σαλπίσει την συντέλειαν των αιωνίων νόμων
και μέχρι των εσχατιών παντός ημισφαιρίου,
τοιούτον λυσιγόνατον δεν θα γεννήσει τρόμον,
οποίον το περίσσευμα του νύν Πρωθυπουργού,
περίσσευμα ψηλαφητόν χειρός θαυματουργού.

Ούτ΄εθαμβώθη Νάρκισσος ιδών εντός πηγής
αντικατοπτριζόμενα τα ρόδα της μορφής του,
καθώς ο νυν Πτωθυπουργός της δοξασμένης γης
εμπρός εις το περίσσευμα της αριθμητικής του.
 Το βλέπει , το αναμετρά, κι΄άλλο ζητεί να εύρει,
και πώς το εκατάφερε κι΄αυτός δεν το ηξεύρει.

΄Ω ποθητόν περίσσευμα, γλυκύτατον, ωραίον,
καθώς την ράβδον θαυμαστόν του πάλαι Μωϋσή,
που μ΄εν της μόνον κτύπημα τα τέκνα των Εβραίων
αβρόχοις διεπέρασαν την Ερυθράν ποσί.
Και νυν προς το περίσσευμα εκτείνωμεν τας χείρας,
υμνούντες τους θαυματουργούς, υμνούντες τους σωτήρας.

Νοέμβριος 1886
Γεώργιος Σουρής

(Σατιρίζει τον λόγο του τότε πρωθυπουργου Χαριλάου Τρικούπη, που στον οικονομικό απολογισμό του έβγαλε τον προϋπολογισμό όχι μόνο ισοσκελισμένο, αλλά και με περίσσευμα.)

Δευτέρα 2 Ιουνίου 2014

Η ΛΗΔΑ ΤΟΥ ΝΤΑ ΒΙΝΤΣΙ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΕΙΣ


Giovanni Francesco Melzi after the lost painting by Leonardo, da vinci, UFFIZI




Η ΛΗΔΑ Ο ΚΥΚΝΟΣ ΚΑΙ
Ο ΛΕΟΝΑΡΔΟ ΝΤΑ ΒΙΝΤΣΙ
 ΕΥΓΕΝΙΑ Γ.ΔΑΡΒΙΡΗ (φιλόλογος)

Ο Λ.Ν.Β ο μεγάλος αναγεννησιακός ζωγράφος και πανεπιστήμων έχει σφραγίσει με το έργο του ολόκληρη την εποχή της αναγεννήσεως,αλλά και ολόκληρης της ανθρώπινης προόδου γενικότερα.
Ζωγράφος,μηχανικός,εφευρέτης,μαθηματικός,ερευνητής,πνεύμα ανήσυχο και πρωτοποριακό στο χώρο της τεχνολογίας,άνοιξε νέους ορίζοντες και χάραξε ρηξικέλευθες προοπτικές στο δρόμο της εξελίξεως και του πολιτισμού.Όλη όμως αυτή η πνευματική του συγκρότηση,πέραν της αδιαφιλονίκητης προσωπικότητός του είναι αποτέλεσμα και της βαθειάς γνώσεως του και της συνεχούς επαφής και επικοινωνίας του με την κλασσική ελληνική αρχαιότητα.Μιας επαφής όχι άμεσης με τα κλασσικά κείμενα,που γίνεται όμως εφικτή μέσα από την λατινική γραμματεία καθώς η ελληνική σκέψη έχει μεταλαμπαδευθεί στη Δύση μετά την επικράτηση της Ρωμαικής κυριαρχίας.(’ν και υπάρχει και η άποψη της άμεσης επαφής του Νταβίντσι με το αρχαίο ελληνικό πνεύμα).

Όλοι οι μεγάλοι της Ελληνικής Κλασσικής αρχαιότητας,φιλόσοφοι,μαθηματικοί,στρατηγοί,ρήτορες,οι
ελληνικοί μύθοι και θρύλοι έχουν προσφέρει πολύτιμες γνώσεις και έχουν ποικιλοτρόπως επηρεάσει τον κορυφαίο εκπρόσωπο της αναγέννησης,όπως διαφαίνεται μέσα απο το έργο του.Ιδιαίτερα οι κοσμολογικές αναζητήσεις του τον οδηγούν στη μελέτη των μεγάλων φιλοσόφων αλλά και των μύθων και θρύλων που εμπεριέχουν τέτοιες αντιλήψεις.ΟιΠυθαγόρειοι,ο Πλάτων,οι Νεοπλατωνικοί παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του έργου του,κυρίως του ζωγραφικού και ανταποκρίνονται στο αίτημα των κοσμολογικών του ανησυχιών και αναζητήσεων.Γιατί για το Λεονάρντο η ζωγραφική ηταν,η υψηλότερη τέχνη,ανώτερη απο τη ποιήση,τη γλυπτική,τη μουσική,γιατί μπορούσε να συνοψίσει όλη τη γνώση που έχει παραχωρηθεί στον άνθρωπο.Την τοποθετούσε στο ίδιο επίπεδο με τη φυσική φιλοσοφία,κατάλληλη για τη διερεύνηση της εξωτερικής όψης των πραγμάτων και των αιτίων που κρύβονται πίσω τους.

Κάθε έκφανση της πραγματικότητας και της φαντασίας ήταν δυνατό να αναπαρασταθεί,καθιστώντας ανεξάντλητες τις δυνατότητες της τέχνης.
Έτσι θα θέσει τη ζωγραφική του στην υπηρεσία της φιλοσοφίας και της επιστήμης και θα προσπαθήσει να απεικονήσει και τις πιό λεπτές φιλοσοφικές έννοιες και νατις εγκλωβίσει στο ζωγραφικό του τελάρο,θήραμα του αδιάκοπου κυνηγητού με τη γνώση και τη λύση των  ανθρώπινων αιώνιων μεταφυσικών ερωτημάτων.
Φύση βαθειά ερευνητική με έντονες ανησυχίες κοσμολογικές και υπαρξιακές αναζητεί στον βάθος και το πλάτος της ανθρώπινης γνώσης,απαντήσεις στα ερωτηματικά που τον βασανίζουν.Αυτές οι αναζητήσεις τον οδηγούν μέχρι και τον Λακεδαιμόνιο μύθο της Λήδας και του Κύκνου που απηχεί τις κοσμολογικές αντιλήψεις των προιστορικών κατοίκων της Λακεδαίμονος-Πελλάνας,απο όπου φαίνεται ότι βρήκε ουσιαστική απάντηση και με το χρωστήρα του προσπάθησε  να αποδώσει την κρυμμένη σοφία,που αυτός περικλείει.O μυθολογικός αυτός κύκλος στιγματίζει το έργο του και ουσιαστικά τον καταξιώνει μαζί με την Τζοκόντα,στη χορεία των μεγάλων ζωγράφων.Είναι ένας μύθος στον οποίο ενώνονται ποικίλες παραδόσεις,οι οποίες έφτασαν μέχρι τον 15ο αιώνα μέσα απο τις Μεταμορφώσεις του Οβίδιου και από το Βοκάκιο.Το, επεισόδιο όσο αφορά τη γλυπτική και τη ζωγραφική γενικά,απεικονιζόταν στη Ρωμαική και την Ελληνιστική περίοδο,πρίν σχεδόν εξαφανιστεί κατά τον Μεσαίωνα οπότε και επανέρχεται στις αρχές του 15ου αιώνα.

Σύμφωνα με το γνωστό μύθο ο Δίας ερωτεύτηκε παράφορα την πανέμορφη Λήδα,τη σύζυγο του Τυνδάρεω,του βασιλιά της Λακεδαίμονας-Πελλάνας και μεταμορφωμένος σε κύκνο ζήτησε καταφύγιο στην αγκαλιά της καθώς τον κατεδίωκε αρπακτικός αετός.Απο την ένωση αυτή του κύκνου και της Λήδας γεννήθηκε
ένα αυγό απο το οποίο στη συνέχεια ξεπήδησαν οι Διόσκουροι και η Ελένη. Ο μύθος αυτός,οπως άλλωστε όλοι οι μύθοι,υποκρύπτει πίσω απο το παραμυθιακό ένδυμα και την εξωλογική γέννηση,τις αρχέγονες κοσμολογικές αντιλήψεις των δαημόνων σοφών Λακεδαιμονίων που και η σύγχρονη επιστήμη επιβεβαιώνει.Ο Κύκνος-Νούς,Ζεύς και η Λήδα/Λήθη,οι δύο αυτές πρωταρχικές συμπαντικές δυνάμεις,ο Δίας/Νούς και το σκότος,το χάος, θα γεννήσουν  το κοσμικό ωόν,το αυγό απο την έκρηξη-σπάσιμο του οποίου θα γεννηθούν οι Διόσκουροι και η Ελένη,ο κόσμος και το φώς της ζωής.Είναι ο μύθος πρόδρομος και θεμέλιο της σύγχρονης ιστορίας της Μεγάλης Έκρηξης,του Big-Bang.Ο μύθος αυτός έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη ζωγραφική δημιουργία του Νταβίντσι,αφού για μεγάλα χρονικά διαστήματα επανήρχετο στο θέμα αυτό συμπληρώνοντας και τροποποιώντας την αρχική σύλληψή του.

Η νέα γυναίκα παρουσιάζεται γυμνή σε ένα τοπίο με οργιώδη βλάστηση,έχοντας στα δεξιά της,τα δύο νεογέννητα και αριστερά της τον κύκνο.’λλες παραλλαγές του θέματος παρουσιάζουν τη Λήδα γονατιστή κατά το ήμισυ και άλλες όρθια.Οι πρώτες υπάρχουν σε διάφορα σκίτσα που έκανε ο ίδιος ο Λεονάρντο,ενώ η δεύτερη υπάρχει μόνο σε ένα μικρό σκίτσο που έχει γίνει απο το χέρι του και δείχνει την πρόταση του ζωγράφου για μία Λήδα σε όρθια στάση.
Το πορτραίτο της Λήδας,που φιλοτέχνησε γύρω στα 1503 υπήρξε ουσιαστικής σημασίας αντίστοιχης με αυτού της Τζοκόντα και συνετέλεσε στην καθιέρωση του.Σχεδιάζει με απόλυτη ακρίβεια και την πιό μικρή λεπτομέρεια του πίνακα και το πιό μικρό βότανο και λουλούδι και επιλέγει τα στοιχεία εκείνα που θα καταστήσουν πλέον σαφές το υποδηλούμενο.

Ο πίνακας της Λήδας με τον κύκνο δεν είναι μιά απλή απεικόνηση του μύθου,όπως φαινομενικά αγγίζει τις αισθήσεις του θεατή,αλλά πρόκειται γιά πίνακα φιλοσοφικό που ξεδιπλώνει στη βαθύτερη προσέγγιση του τις πτυχές των κοσμολογικών αντιλήψεων της απώτατης εκείνης εποχής που εξακολουθούν όμως να συγκινούν και να προβληματίζουν στους σύγχρονους καιρούς του τον μεγάλο καλλιτέχνη.Η ζωγραφική του Νταβίντσι απογειώνει το θεατή της απο τα θνητά και τα ανθρώπινα στη σφαίρα των αθανάτων και θείων.Όλη η εικόνα της δημιουργίας ξεδιπλώνεται νοερά μπροστά στο μέτοχο θεατή σ’όλη της τη μεγαλοπρέπεια.Ο Θείος γνόφος με το άγγιγμα του φτερού του θεικού νού σπάζει το αυγό και αρχίζει η δημιουργία.Η γέννηση των Διοσκούρων είναι γεγονός.Πρόκειται για έργο κατάφορτο από ένταση,αλά και την ευθύνη του καλλιτέχνη να φιλοτεχνήσει την κοσμολογική φιλοσοφία με τα χρώματα και το χρωστήρα του.Είναι μια μελέτη της συμπαντικής δημιουργίας που αποδίδεται με μεγάλη ακρίβεια απο τον ίδιο τον καλλιτέχνη.

Θαυμάζεις το έργο του ζωγράφου αλλά και ταυτόχρονα το έργο της δημιουργίας του κόσμου.Η φιλοσοφία μεταλλάσεται εν προκειμένω σε ζωγραφία φθεγγομένη.Και εδώ φαίνεται πραγματικά η δύναμη της ζωγραφικής,αλλά και γιατί ο Νταβίντσι την θεωρούσε την υψηλότερη των τεχνών.Γιατί μπορεί να συνοψίζει μέσα της όλη την γνώση που έχει παραχωρηθεί στον άνθρωπο.Όλη η κοσμολογία των Ελλήνων φιλοσόφων,Πυθαγορείων,του Πλάτωνος,των Νεοπλατωνικών συνοψίζεται  σε ένα πίνακα,εγκλωβίζεται στο τελάρο ενός μύστη ζωγράφου.Η απεικόνιση της γυμνής Λήδας είναι μιά θαυμάσια παρουσίαση της ομορφιάς,του κάλλους θαυμαστής συλλήψεως.Μιάς ομορφιάς που συμφωνεί με την νεοπλατωνική σκέψη με την οποία συμβαδίζει και ο Νταβίντσι είναι χαρακτηριστικό άξιο λατρείας.Το αινιγματικό χαμόγελο,αρχαικό ελληνικό χαμόγελο,που φωτίζει το πρόσωπο της σε συνδιασμό με μία εσωτερική γλυκύτητα που διαχέεται στο πρόσωπο δηλώνουν την υπέρτατη ευτυχία,άφατη ευδαιμονία,της μεγάλης ώρας της δημιουργίας.

Η περίτεχνη κόμμωση που περιστρέφει το πρόσωπο,ένα μοτίβο σπειροειδούς κίνησης,ενοποιεί τις φιγούρες της γυναίκας και του κύκνου,αλλά και τις βοτανολογικές και άλλες λεπτομέρειες στο φόντο.Μία ολόκληρη φιλοσοφία εικονογραφημένη,συμπυκνωμένη σε ένα ζωγραφικό έργο,απο τα χέρια και το νού ενός μεγαλοφυούς καλλιτέχνη.Κάθε λεπτομέρεια του έργου αφήνει ανοιχτές πόρτες και ορίζοντες για να περάσει το πνεύμα του μυημένου θεατή και να συλλάβει τις υψηλές έννοιες,τα φιλοσοφικά νοήματα,να δεί πέρα από την εικόνα,πέρα απο το αισθητό,τα όσα νοερά ο μύστης δημιουργός θέλει να αποκαλύψει.

Ολα έχουν τοποθετηθεί με απόλυτη συνείδηση της αποστολής και της παρουσίας τους και δεν αποτελούν φωτογραφικές απεικονίσειςή περίτεχνα περιττά στολίδια.Από την περίτεχνη κόμμωση της Λήδας με τις σπειροειδείς κινήσεις έως και την απρόσμενη εμφάνιση του σαλιγκαριού,όλα παραπέμπουν σε Πυθαγόρειες φιλοσοφικές θεωρήσεις,στο χρυσό ελικοειδές που παρατηρείται σε πολλά ειδη του φυσικού κόσμου.

Η τρυφερότης και η αγάπη όπως εκφράζεται και στις δύο κεντρικές μορφές του έργου,τη Λήδα και τον κύκνο δηλώνονται απο τις μελετημένες κινησεις  των χεριών της Λήδας καθώς αγκαλιάζει απαλά τον κύκνο και εκείνος με το φτερό του περιβάλλει με την ίδια απαλότητα το γυμνό σώμα της.Η ελαφρά αποστροφή της κεφαλής της Λήδας και το χαμηλωμένο βλέμμα είναι ενδεικτικό της συστολής και της έμφυτης αιδούς,αλλά και της τρυφερότητας με την οποία προσβλέπει στα δύο αυγά απο τα οποία ξεπροβάλλουν οι Διόσκουροι και η όλη δημιουργία.Είναι ένα σύμπλεγμα που αποπνέει την τέλεια αγάπη για την δημιουργία.

Το σύμπλεγμα χαρακτηρίζεται απο πλήρη συμμετρία και ο φόντος που το περικλείει ενέχει όλα τα στοιχεία της καλλιτεχνικής και επιστημονικής γνώσης του Νταβίντσι.Η εκπληκτική ποικιλία ενδιαφερόντων του Λεονάρντο περιλαμβάνει τόσο την φυσιολογία,όσο και τη βοτανολογία που αφήνει να διαφανεί στο συγκεκριμμένο πίνακα.Η απεικόνιση των φυτών ακολουθεί και αυτή το όλο θέμα του έργου που έχει σχέση με τον Θείο έρωτα και την ευδαιμονία της γέννησης.Το φυτό αετορρραφίς ή αετίτις που εικονίζεται σε λεπτομέρεια στη Λήδα και τον κύκνο θεωρείται στη λαική παράδοση το άνθος της τέλειας αγάπης όπως τέλεια είναι η αγάπη που αποπνέει όλος ο πίνακας.Αγάπη του δημιουργού πρός το δημιούργημα του.Ο θαυμάσιος όμως αυτός πίνακας του Ν.Β που πιστό αντίγραφο του θεωρείται αυτό του Τσέζαρε Ντα Σέστο(μετά το 1515) που βρίσκεται σήμερα στο Σόλσμπερι και το οποίο παρουσιάσαμε σε συνδυασμό με αυτό του Μποργκέζε δεν υπάρχει πιά.Κάθε ίχνος της Λήδας,ειδωλολατρικής εικόνας για τη γενεσιουργό δύναμη της φύσης,χάθηκε τον 17ο αιώνα.

Η επίδραση που άφησε στους χρόνους της Αναγέννησης και μετέπειτα η χαμένη Λήδα υπήρξε μεγάλη.Πλήθος απο αντίγραφα και παραλλαγές μαθητών του Ν.Β σώζονται και προβάλλουν την αρχέγονη συμπαντική δημιουργία όπως την είδαν και την διατύπωσαν δια του αλληγορικού μύθου οι Λακεδαιμόνιοι φιλόσοφοι.Η Λήδα-Λήθη-Σκότος και ο Κύκνος-Νούς γεννούν το κοσμικό ωόν απο το σπάσιμο-έκρηξη του οποίου γεννήθηκε το φώς,η Ελένη, η Σοφία, που καταύγασε το σκότος και το έρεβος που επικρατούσε.Ένας μύθος,μια θεωρία τόσο παλιά,αλλά και τόσο σύγχρονη αφού το Big-Bang που η σύγχρονη κοσμοθεωρία δέχεται και προβάλλει σήμερα,γεγονός πιά και όχι μύθο,δεν είναι τίποτε άλλο παρά μία προβολή στο σήμερα του μύθου της Λήδας,της αισθητοποιημένης μορφής των κοσμολογικών αντιλήψεων των δαημόνων σοφών Λακεδαιμονίων,των κατοίκων της αρχαίας Πελλάνας.

Η Λήδα του Ν.Β και χαμένη σφράγισε το έργο του και ολόκληρη την Αναγέννηση.Οι κοσμολογικές αντιλήψεις των προιστορικών Λακεδαιμονίων στη σύγχρονη κοσμοθεωρία βρήκαν την δικαίωση τους.
http://users.otenet.gr/~atheyg/index.files/Page456.htm


ΑΛΛΕΣ ΓΝΩΣΤΕΣ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΕΙΣ ΤΗΣ ΛΗΔΑΣ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ
Ψηφιδωτό από την  Παλαίπαφο στην Κύπρο
Ρωμαικό αντίγραφο, πιθανότατα έργου του Τιμόθεου, μουσείο Πράντο.
Alessandro Varotari 

Paul Beckert (1856 – 1922, )

Auguste-Gaspard-Louis Boucher-Desnoyers, French, 1779-1857; After Lethière

Venetian School

Louis Tournier (via : culture.gouv)
Edmond de Labrador (via : culture.gouv)
Paul-Prosper Tillier

Vincent Sellaer

Adoplph Ulrich Wertmuller
Antonio da Correggio
Lelio Orsi
Bertalan Szekely
Abraham Janssens van Nuyssen. 
(after) Johann Rottenhammer
Léon Reisener , 1840 Musée des Beaux Arts, Rouen
Paolo Veronese
Francois Edouard Picot (1786-1868) Leda and the Swan Oil on canvas. France, circa 1829 courtesy David Roche Foundation, Adelaide

François Boucher


Pier Francesco Mola:
Nicolas Poussin
Gustave Moreau
Charles-Joseph Natoire

Peter Paul Rubens, after a lost painting by Michelangelo (National Gallery, London)

ANTONIO ALLEGRI, NAMED CORREGGIO, 1532, PAINTING GALLERY BERLIN(DETAIL) 

Claudio  Boltiansky
François-Édouard Picot