ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ(Α΄ΜΕΡΟΣ)

« Μια στιγμή ακριβείας, η αρετή η Ελληνική»

Ο Οδυσσέας Ελύτης (2 Νοεμβρίου 1911 - 18 Μαρτίου 1996), φιλολογικό ψευδώνυμο του Οδυσσέα Αλεπουδέλη του Παναγιώτη, ήταν ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες ποιητές, μέλος της λογοτεχνικής γενιάς του '30. Διακρίθηκε το 1960 με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης και το 1979 με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, γνωστός για τα ποιητικά του έργα Άξιον Εστί, Ήλιος ο πρώτος, Προσανατολισμοί κ.α. Διαμόρφωσε ένα προσωπικό ποιητικό ιδίωμα και θεωρείται ένας από τους ανανεωτές της ελληνικής ποίησης. Πολλά ποιήματά του μελοποιήθηκαν ενώ συλλογές του έχουν μεταφραστεί μέχρι σήμερα σε πολλές ξένες γλώσσες. Το έργο του περιλάμβανε ακόμα μεταφράσεις ποιητικών και θεατρικών έργων. Υπήρξε μέλος της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Τέχνης και της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Κριτικής, Αντιπρόσωπος στις Rencontres Internationales της Γενεύης και Incontro Romano della Cultura της Ρώμης.

Έργο.
Εργογραφία
Ποιήματα
· «Προσανατολισμοί», (1940)
· «Ηλιος ο πρώτος, παραλλαγές πάνω σε μιαν αχτίδα», (1943)
· «Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας», (1946)
· «Το Άξιον Εστί», (1959)
· «Έξη και μια τύψεις για τον ουρανό», (1960)
· «Το φωτόδεντρο και η δέκατη τέταρτη ομορφιά», (1972)
· «Ο ήλιος ο ηλιάτορας», (1971)
· «Το Μονόγραμμα», (1972)
· «Τα Ρω του Έρωτα», (1973)
· «Τα Ετεροθαλή», (1974)
· «Σηματολόγιον», (1977)
· «Μαρία Νεφέλη», (197
· «Τρία ποιήματα με σημαία ευκαιρίας», (1982)
· «Ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου», (1984)
· «Ο Μικρός Ναυτίλος», (198
· «Τα Ελεγεία της Οξώπετρας», (1991)
· «Δυτικά της λύπης», (1995)
· «Εκ του πλησίον»
· «Η ποδηλάτισσα»
· «Ήλιος ο πρώτος», (1943)
Πεζά, δοκίμια
· «Η Αληθινή φυσιογνωμία και η λυρική τόλμη του Ανδρέα Κάλβου», (1942)
· «2χ7 ε» (συλλογή μικρών δοκιμίων)
· «Ο ζωγράφος Θεόφιλος», (1973)
· «Ανοιχτά χαρτιά» (συλλογή κειμένων), (1973)
· «Αναφορά στον Ανδρέα Εμπειρίκο», (1977)
· «Η μαγεία του Παπαδιαμάντη», (1975)
· «Τα Δημόσια και τα Ιδιωτικά», (1990)
· «Ιδιωτική Οδός», (1990)
· «Εν λευκώ» (συλλογή κειμένων), (1992)
· «Ο κήπος με τις αυταπάτες», (1995)
Μεταφράσεις
· «Δεύτερη γραφή»
· «Σαπφώ»
· «Η αποκάλυψη», (1985)
Πηγή: wikipedia.gr



O ποιητής μιλά για τη μεταφυσική του φωτός στην ποίηση
http://youtu.be/uIq8z-Nt-NU
 

O  Οδυσσέας Ελύτης ασχολήθηκε από νωρίς με το κολάζ.

 Ο ίδιος εξηγεί: “Σκοπός μου δεν ήταν να παίξω. Ήταν να μεταγράψω την ποιητική μου σ' ένα επίπεδο αποσπασμένο από τους ήλους του σταυρού της γλώσσας. Και μου φάνηκε, με το πείραμα που έκανα, ότι κρατούσα ίσως στα χέρια μου το κατάλληλο κλειδί. Πολλές παλιές μου ορέξεις άρχισαν σιγά – σιγά, με άλλου είδους απαιτήσεις, ν' ανεβαίνουν από τον βυθό των ποιημάτων μου στην επιφάνεια” (Το δωμάτιο με τις εικόνες, Ίκαρος 1986, σ. 8).

Κάποια από τα έργα του.

Ο ΄Αγγελος της Αστυπάλαιας


Η προσφορά


το μήνυμα

Το σπίτι το ακατοίκητο

Στη θαλασσοσπηλιά

Θήλυς άγγελος




Τα μελοποιημένα ποιήματα του Ελύτη είναι κυριολεκτικά ατελείωτα και τα περισσότερα αξιόλογα κι΄αγαπημένα

Από την εποχή του Νέου κύματος τρεις αγαπημένες μελωδίες του Λίνου Κόκοτου:

Τα τζιτζίκια

 
Μουσική: Λίνος Κόκοτος

Πρώτη εκτέλεση: Μιχάλης Βιολάρης

 

Η Παναγιά τα πέλαγα
κρατούσε στην ποδιά της.
Την Σίκινο, την Αμοργο
και τ' άλλα τα παιδιά της.
Ε σεις τζιτζίκια μου άγγελοι
γεια σας κι η ώρα η καλή.
Ο βασιλιάς ο Ήλιος ζει;
Κι όλ' αποκρίνονται μαζί.
Ζει και ζει και ζει .....ο βασιλιάς ο ήλιος ζει.
Απο την άκρη του καιρού
και πίσω απ' τους χειμώνες
άκουγα σφύριζε η μπουρού
κι έβγαιναν οι Γοργόνες.
Ε σεις τζιτζίκια μου άγγελοι
γεια σας κι η ώρα η καλή.
Ο βασιλιάς ο Ήλιος ζει;
Κι όλ' αποκρίνονται μαζί.
Ζει και ζει και ζει .....
ο βασιλιάς ο ήλιος ζει.
Κι εγώ μέσα στους αχινούς
στις γούβες στ' αρμυρίκια
σαν τους παλιούς θαλασσινούς
ρωτούσα τα τζιτζίκια:
Ε σεις τζιτζίκια μου άγγελοι
γεια σας κι η ώρα η καλή.
Ο βασιλιάς ο Ήλιος ζει;
Κι όλ' αποκρίνονται μαζί.
Ζει και ζει και ζει .....
ο βασιλιάς ο ήλιος ζει.

Το δελφινοκόριτσο

 Μουσική: Λίνος Κόκοτος
Πρώτη εκτέλεση: Μιχάλης Βιολάρης

Εκεί στης Ύδρας τ' ανοιχτά και των Σπετσών
να σου μπροστά μου ένα δελφινοκόριτσο
Μωρέ τού λέω πούν' το μεσοφόρι σου
έτσι γυμνούλι πας να βρεις τ' αγόρι σου

Άιντε μωρό μου, ανέβα και κινήσαμε
πέντε φορές τους ουρανούς γυρίσαμε

Αγόρι εγώ δεν έχω, μου αποκρίνεται
Βγήκα μια τσάρκα για να δω τι γίνεται
Δίνει βουτιά στα κύματα και χάνεται
ξανανεβαίνει κι απ' τη βάρκα πιάνεται

Άιντε μωρό μου...

Θεέ μου, συγχώρεσέ με, σκύβω για να δω
κι ένα φιλί μου δίνει, το παλιόπαιδο
Σα λεμονιά τα στήθη του μυρίζουνε
κι όλα τα μπλε στα μάτια του γυαλίζουνε

Άιντε μωρό μου...

Το θαλλασινό τριφύλλι 

 Στίχοι: Οδυσσέας Ελύτης
Μουσική: Λίνος Κόκοτος
Πρώτη εκτέλεση: Ρένα Κουμιώτη


 

Μια φορά στα χίλια χρόνια
του πελάγου τα τελώνια
μες στα σκοτεινά τα φύκια
μες τα πράσινα χαλίκια.

Το φυτεύουνε και βγαίνει
πριν ο ήλιος ανατείλει
το μαγεύουνε και βγαίνει
το θαλασσινό τριφύλλι.

Το θαλασσινό τριφύλλι ποιος
θα βρει να μου το στείλει.
Ποιος θα βρει να μου το στείλει
το θαλασσινό τριφύλλι.

Μια φορά στα χίλια χρόνια
κελαηδούν αλλιώς τ' αηδόνια.
Δε γελάνε μήτε κλαίνε,
μόνο λένε μόνο λένε.

Μια φορά στα χίλια χρόνια
γίνεται η αγάπη αιώνια.
Να 'χεις τύχη να 'χεις τύχη
κι η χρονιά να σου πετύχει.

Το θαλασσινό τριφύλλι ποιος
θα βρει να μου το στείλει.
Ποιος θα βρει να μου το στείλει
το θαλασσινό τριφύλλι.

ΤΟ ΠΑΡΑΠΟΝΟ

 Μουσική: Δ.Παπαδημητρίου

 

Εδώ στου δρόμου τα μισά
έφτασε η ώρα να το πω
άλλα είναι εκείνα που αγαπώ
γι’ αλλού γι’ αλλού ξεκίνησα.
Στ’ αληθινά στα ψεύτικα
το λέω και τ’ ομολογώ.
Σαν να `μουν άλλος κι όχι εγώ
μες στη ζωή πορεύτηκα.
Όσο κι αν κανείς προσέχει
όσο κι αν το κυνηγά,
πάντα πάντα θα `ναι αργά
δεύτερη ζωή δεν έχει.

Tου μικρού Βοριά 

Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης από το δίσκο Μικρές Κυκλάδες
Πρώτη εκτέλεση: Ντόρα Γιαννακοπούλου

Άλλες ερμηνείες:
Μαρία Φαραντούρη
Σούλα Μπιρμπίλη

Του μικρού βοριά παράγγειλα, να 'ναι καλό παιδάκι
Μη μου χτυπάει πορτόφυλλα και το παραθυράκι
Γιατί στο σπίτι π' αγρυπνώ, η αγάπη μου πεθαίνει
και μες στα μάτια την κοιτώ, που μόλις ανασαίνει

Γεια σας περβόλια, γεια σας ρεματιές
Γεια σας φιλιά και γεια σας αγκαλιές
Γεια σας οι κάβοι κι οι ξανθοί γιαλοί
Γεια σας οι όρκοι οι παντοτινοί

Με πνίγει το παράπονο, γιατί στον κόσμο αυτόνα
τα καλοκαίρια τα 'χασα κι έπεσα στον χειμώνα
Σαν το καράβι π' άνοιξε τ' άρμενα κι αλαργεύει
βλέπω να χάνονται οι στεριές κι ο κόσμος λιγοστεύει

Το τριζόνι

 
Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης
Πρώτη εκτέλεση: Ντόρα Γιαννακοπούλου

Άλλες ερμηνείες:
Σούλα Μπιρμπίλη
Τάνια Τσανακλίδου



Κοιμήθηκα κοιμήθηκα
στου γιασεμιού την ευωδιά
Στων φύλλων το μουρμουρητό
στων άστρων τον χρυσό γιαλό

Οι άνθρωποι μ' αρνήθηκαν
κανείς δε μου σιμώνει
Μόνο μου κάνει συντροφιά
της νύχτας το τριζόνι:

-Έννοια σου λέει έννοια σου
κι εγώ είμαι δω κοντά σου
Για συντροφιά στην έγνοια σου
και για παρηγοριά σου

Τρι και τρι τρι και τρι
τι πικρή που 'ναι η ζωή
Τι γλυκιά και τι πικρή
τρι και τρι και τρι και τρι

Κοιμήθηκα κοιμήθηκα
στων Αρχαγγέλων τη σκιά
Στην ερημιά του φεγγαριού
στο κυματάκι του γιαλού

Τι να 'φταιξα της μοίρας μου
κι έτσι με φαρμακώνει
Μονάχα μου αποκρίνεται
της νύχτας το τριζόνι:

-Είμαι μικρό πολύ μικρό
μα 'ναι ο Θεός μεγάλος
Αυτό ποτέ δε θα σ' το πω
μήτε κανένας άλλος

Τρι και τρι τρι και τρι
τι πικρή που 'ναι η ζωή
Τι γλυκιά και τι πικρή
τρι και τρι και τρι και τρι.

ΜΕ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΣΤΑΓΟΝΑ ΤΗΣ ΒΡΟΧΗΣ

 Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις Από το  ΜΕΓΑΛΟ ΕΡΩΤΙΚΟ
Πρώτη εκτέλεση: Δημήτρης Ψαριανός

Άλλες ερμηνείες:
Άνεμος
Σπύρος Σακκάς

Με την πρώτη σταγόνα της βροχής σκοτώθηκε το καλοκαίρι
Μουσκέψανε τα λόγια που είχανε γεννήσει αστροφεγγιές
Όλα τα λόγια που είχανε μοναδικό τους προορισμόν Εσένα!

Πριν απ’ τα μάτια μου ήσουν φως
Πριν απ’ τον Έρωτα έρωτας
Κι όταν σε πήρε το φιλί
Γυναίκα

Κατά πού θ’ απλώσουμε τα χέρια μας
τώρα που δε μας λογαριάζει πια ο καιρός
Κατά πού θ’ αφήσουμε τα μάτια μας
τώρα που οι μακρυνές γραμμές ναυάγησαν στα σύννεφα

Κι είμαστε μόνοι ολομόναχοι
τριγυρισμένοι απ’ τις νεκρές εικόνες σου.

Πριν απ’ τα μάτια μου ήσουν φως
Πριν απ’ τον Έρωτα έρωτας
Κι όταν σε πήρε το φιλί
Γυναίκα

Μαρίνα

 
Μουσική Μίκης Θεοδωράκης, από τις Μικρές Κυκλάδες
Ερμηνεία Ντόρα Γιαννακοπούλου
΄Αλλες ερμηνείες : Σούλα Μπιρμπίλη

 

Δώσε μου δυόσμο να μυρίσω
λουίζα και βασιλικό
Μαζί μ' αυτά να σε φιλήσω
και τι να πρωτοθυμηθώ
Τη βρύση με τα περιστέρια
των Αρχαγγέλων το σπαθί
Το περιβόλι με τ' αστέρια
και το πηγάδι το βαθύ
Τις νύχτες που σε σεργιανούσα
στην άλλη ν άκρη τ' ουρανού
Και ν' ανεβαίνεις σε θωρούσα
σαν αδελφή του Αυγερινού
Μαρίνα πράσινό μου αστέρι
Μαρίνα φως του Αυγερινού
Μαρίνα μου άγριο περιστέρι
και κρίνο του καλοκαιριού.

(συνεχίζεται)