Ο ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΒΙΟΣ ΤΩΝ ΣΠΑΡΤΙΑΤΩΝ

Αλλ'όμως όλοι γνωρίζουμε ότι στη Σπάρτη επιδεικνύουν

μια μεγάλη υπακοή στους νόμους και σ'αυτούς που

ασκούν την εξουσία. 

 

Εγώ όμως είμαι της γνώμης ότι ο

Λυκούργος δεν θα σκέφτηκε καν να επιχειρήσει μια τέτοια

νομοθετική ρύθμιση προηγούμενα, πριν κατορθώσει να

συμφωνήσουν οι προύχοντες του Σπαρτιατικού κράτους.

Και εξάγεται αβίαστα αυτό το συμπέρασμα από μένα,

επειδή στις μεν άλλες πόλεις οι ισχυροί δε θέλουν με

κανένα τρόπο να δώσουν την εντύπωση ότι φοβούνται

τους άρχοντες, αλλά πιστεύουν ότι, το να φοβάται κανείς τους άρχοντες, μαρτυρά έλλειψη ελευθερίας. 

 

Αντίθετα όμως στη Σπάρτη οι ισχυροί,

αφενός μεν σέβονται

υπερβολικά αυτούς που έχουν την εξουσία και θεωρούν

τιμή τους το να μην ορθώνουν το ανάστημα τους και να

υπακούουν, αφετέρου, όταν τους φωνάζει ένας άρχοντας,

με το να τρέχουν και όχι να πηγαίνουν βαδίζοντας,

επειδή νομίζουν πως, αν αυτοί δώσουν το παράδειγμα της

απόλυτης υποταγής,και οι άλλοι θα τους ακολουθήσουν,

πράγμα που ακριβώς και έτσι έγινε. 

 

Φυσικό είναι τον ισχυρό θεσμό των εφόρων,

αυτοί οι ίδιοι να τον έκαναν από κοινού με τον Λυκούργο,

επειδή βέβαια αντιλήφτηκαν

ότι η υπακοή είναι το μεγαλύτερο αγαθό και μέσα στη

χώρα, και έξω απ'αυτή, και μέσα στα σπίτια. 

 

Γιατί υπέθεσαν πως, όσο μεγαλύτερη εξουσία έχουν,

τόσο περισσότερο θα τους επιβληθούν ψυχολογικά.

Οι έφοροι λοιπόν είναι ικανοί να επιβάλλουν πρόστιμο σε όποιον

θέλουν, έχουν δε τη δυνατότητα να ζητούν να πληρωθεί

αμέσως και έχουν την εξουσία και τους άρχοντες να

καθαιρούν, και να τους φυλακίζουν, και τέλος να τους

εισάγουν σε δίκη, το αποτέλεσμα της οποίας ενδέχεται να

είναι η ποινή του θανάτου. 

 

Έχοντας λοιπόν τόσο μεγάλη δύναμη,

δεν επιτρέπουν τους άρχοντες που έχουν εκλεγεί

να ασκούν την εξουσία ολόκληρο το έτος όπως αυτοί

θέλουν,πράγμα που ισχύει στις άλλες πόλεις,

αλλά αμέσως τους τιμωρούν, όπως ακριβώς οι τύραννοι και οι

επόπτες των γυμναστικών αγώνων επιβάλλουν κυρώσεις,

όσες φορές αντιλαμβάνονται κάποιον να παραβαίνει τους

κανόνες. 

 

Καθώς είχε βρει πολλούς καλούς τρόπους ο

Λυκούργος για να κάνει τους πολίτες να θέλουν να

υπακούουν στους νόμους,

ανάμεσα στους καλύτερους νομίζω πως είναι αυτό,

ότι δηλ. δεν παρέδωσε τους

νόμους στους πολίτες για να τους εφαρμόσουν,

πριν ρωτήσει τον Απόλλωνα,

αφού πήγε στο μαντείο των Δελφών μαζί με τους πλέον επιφανείς,

αν είναι ο πλέον ενδεδειγμένος τρόπος, για την πραγματοποίηση υλικών και ηθικών επιδιώξεων στη Σπάρτη,

το να υπακούει αυτή στους νόμους που ο ίδιος θέσπισε.

 

Όταν πήρε την απάντηση πως, σε κάθε περίπτωση,

θα είναι ο καλύτερος,

τότε παρέδωσε τους νόμους στους πολίτες για να τους

εφαρμόσουν,

αφού προσέδωσε στην ανυπακοή απέναντι

στους νόμους που είχαν την ευλογία του Απόλλωνα το

χαρακτήρα όχι μονάχα της παράνομης,

αλλά και της ανόσιας πράξης. 

Αξίζει ν'αποτελέσει αντικείμενο θαυμασμού και αυτή εδώ

η πράξη του Λυκούργου, ότι δηλ.κατόρθωσε μέσα στην

πολιτεία να προτιμάται πιο πολύ ο ένδοξος θάνατος,

από μια ατιμωμένη ζωή.Και καθόσον μάλιστα,

αν κάποιος προβεί σε ενδοσκόπηση του θέματος,

θα διαπιστώσει ότι από αυτούς(που έχουν την παραπάνω

προτίμηση)πεθαίνουν λιγότεροι σε σχέση με κείνους που

αποφασίζουν να τραπούν σε φυγή έχοντας στο μυαλό

τους τη φοβερή εικόνα του θανάτου. 

 

Και για να μιλήσουμε τη γλώσσα της αλήθειας,

η σωτηρία είναι

αποκλειστικό επακόλουθο της γενναιότητας και όχι της

δειλίας,

γιατί και πιο εύκολη είναι, και πιο ευχάριστη,

και ευθετότερες λύσεις προσφέρει,

και είναι πιο ισχυρή, αφού

κατά κάποιο τρόπο όλοι θέλουν να συνάψουν συμμαχία

με τους γενναίους. 

 

Είναι δε παγκοίνως γνωστό πως τη

γενναιότητα τη συνοδεύει ιδιαίτερα η ένδοξη φήμη.

Είναι σωστό να μην παραλείψω να εκθέσω τον τρόπο

που σοφίστηκε,ώστε να πραγματοποιούνται αυτά. 

 

Εκείνος λοιπόν προετοίμασε ξεκάθαρα για μεν τους

ανδρείους την ευδαιμονία, για δε τους δειλούς τη δυστυχία.

Στις μεν άλλες πόλεις, ως γνωστόν, κάθε φορά που

κάποιος επιδείξει δειλία, η μόνη συνέπεια που υφίσταται

αυτός συνίσταται στον ψόγο πως είναι δειλός και

συχνάζει στο ίδιο μέρος της αγοράς με τον γενναίο,

κι αν θέλει κάθεται ή γυμνάζεται. 

 

Στη Σπάρτη όμως αντίθετα θα ήταν επονείδιστο για τον καθένα,

το να έχει στο

τραπέζι του έναν τέτοιον άντρα και θα ένιωθε ντροπή με

το να έχει αντίπαλο σε αγώνες έναν τέτοιον άντρα. 

 

Τις πιο πολλές φορές, όταν χωρίζονται οι ομάδες για πυγμαχία,

είναι ανεπιθύμητος και από τις δυο πλευρές και,

όταν γίνονται δημόσιες μουσικές εκδηλώσεις, στριμώχνεται

στον επαίσχυντο χώρο των δούλων ή των εποίκων και,

όταν βρίσκεται στο δρόμο,

πρέπει να κάνει στην άκρη για να περνούν οι άλλοι.

Και, όταν είναι καθιστός, πρέπει να σηκώνεται,

έστω κι αν περνούν νεώτεροι του στην ηλικία,

και πρέπει να μεγαλώνει τα κορίτσια της οικογένειας του

μέσα στο σπίτι, όντας υποχρεωμένος να υποφέρει το

γεγονός πως θα τα καταδικάσει στην αγαμία,

και ο ίδιος να βρίσκεται στην ανάγκη,

απ'τη μια να βλέπει το σπίτι του χωρίς γυναίκα,

και από την άλλη να πληρώνει όμως το

πρόστιμο που επιβάλλεται στους άγαμους, και του

απαγορεύεται να περιφέρεται στολισμένος δημόσια και να

μιμείται αυτούς που καμιά αιτίαση δεν τους έχει αγγίξει,

και αν δεν τα κάνει αυτά, κινδυνεύει να προπηλακιστεί απ'τους άλλους, που είναι ανώτεροι του. 

 

O Λεωνίδας στις Θερμοπύλες, Jacques- Louis David

Εγώ λοιπόν, από τη μεριά μου, επειδή τέτοιου είδους ατιμωτική

διαπόμπευση επικρέμαται για τους δειλούς,

καθόλου δεν

απορώ που εκεί προτιμούν το θάνατο στη θέση μιας τόσο

εξευτελισμένης και ανέντιμης ζωής.

Είμαι της γνώμης πως ο Λυκούργος νομοθέτησε σωστά

σε τούτο επιπλέον, με ποιο τρόπο δηλ. θα μπορούσε ή

αρετή να ασκείται μέχρι το τέρμα της ζωής. Πράγματι

τοποθετώντας τη διαδικασία στελέχωσης της γερουσίας

προς το τέλος της ζωής κατάφερε, ώστε ούτε και στα

γεράματα να παραμελείται η αρετή. Πρέπει να

θαυμάσουμε και τον τρόπο με τον οποίο συνέβαλε στο

να απολαμβάνουν τιμές τα γηρατειά, γιατί ,καθώς έδωσε

στους γέροντες την απόλυτη εξουσία στους δικαστικούς

αγώνες, στους οποίους ακόμα και η ποινή του θανάτου

επισείεται για τους κατηγορουμένους, κατάφερε ώστε να

αποδίδεται μεγαλύτερη τιμή στα γηρατειά,απ'ότι στη

μυϊκή δύναμη της μετεφηβικής ηλικίας. Και δικαιολογημένα

αυτός ο ανταγωνισμός γίνεται

αντικείμενο φραστικών διαξιφισμών περισσότερο από

κάθε άλλη ανθρώπινη διαδικασία.Βέβαια και οι

γυμναστικοί αγώνες είναι καλοί, αλλά αυτοί στοχεύουν

στη σωματική βελτίωση. Αντίθετα η ευγενική άμιλλα για

την κατάληψη μιας θέσης στη γερουσία, δίνει τη

δυνατότητα να κριθούν τα ψυχικά χαρίσματα. Γιατί όσο η

ψυχή είναι ανώτερη από το σώμα, άλλο τόσο οι

διαδικασίες που ξεδιπλώνουν τις ψυχικές αρετές είναι

περισσότερο άξιες φροντίδας, από αυτούς που

φανερώνουν άρτια σωματική διάπλαση.

Και πώς δεν είναι άξια να θαυμαστεί και η ακόλουθη

πράξη του Λυκούργου; Αυτός δηλ.,όταν κατάλαβε πως

εκεί που ασκούν την αρετή,όσοι θέλουν από αγαθή

προαίρεση, δεν είναι σε θέση να μεγαλώνουν την πατρίδα

τους, προέβη σε ρύθμιση που εξαναγκάζει τους πάντες

να ασκούν δημόσια όλες τις αρετές στη Σπάρτη.Όπως

ακριβώς λοιπόν ανάμεσα στους ιδιώτες, διαφέρουν αυτοί

που ασκούν την αρετή, έναντι αυτών που δεν την

ασκούν,έτσι και η Σπάρτη δικαιολογημένα ξεχωρίζει ως

προς την αρετή, σε σχέση με τις άλλες πόλεις,αφού είναι η

μόνη που έχει καταστήσει ως δημόσιο καθήκον την καλή

συμπεριφορά. 

Και δεν είναι καλό και εκείνο, ότι δηλ., ενώ οι άλλες πόλεις-

κράτη επιβάλλουν ποινή, όταν κάποιος

αδικήσει κάποιον, ο Λυκούργος επέβαλε εξίσου σοβαρές

ποινές,αν κάποιος συλλαμβάνεται να αδιαφορεί για το

πως θα γίνει όσο το δυνατόν καλύτερος; Γιατί

πίστευε,όπως φαίνεται,ότι από αυτούς που στερούν την

ελευθερία κάποιων, ή απ'αυτούς που οικειοποιούνται

παράνομα κάτι,ή απ'αυτούς που κλέβουν, αδικούνται

μόνο αυτοί που άμεσα βλάπτονται,από εκείνους όμως που

απουσιάζει η αρετή ή το αγωνιστικό φρόνημα, προδίδεται

όλο το κοινωνικό σύνολο.

 Έτσι λοιπόν εγώ τουλάχιστον

έχω την εντύπωση ότι δίκαια επέβαλε τις πιο αυστηρές

τιμωρίες σ'αυτές τις περιπτώσεις. Επέβαλε σ'αυτούς

νομοθετικά την ανάγκη επίσης,στην οποία κανείς δεν

μπορεί να αντισταθεί,να δείχνουν έμπρακτο ενδιαφέρον

σε κάθε είδους αρετή που σκοπεί στην εύρυθμη λειτουργία

της πολιτείας.

Σ'όλους εκείνους που ανταποκρίνονται στα

καθήκοντα τους έδωσε ίσα δικαιώματα μέσα στο κράτος

και καθόλου δεν έλαβε υπόψη του ούτε τα σώματα,ούτε

την οικονομική δυσπραγία. Αλλά ,όσες φορές όμως

κάποιος φαινόταν απρόθυμος να αναλώσει τις δυνάμεις

του για την εφαρμογή του νόμου, όρισε να μην θεωρείται

αυτός πως ανήκει στην κατηγορία πλέον των ομοίων. 

Αλλά ,ότι οι νόμοι αυτοί έχουν τις ρίζες τους στο απώτερο

παρελθόν, νομίζω πως είναι σε όλους ξεκάθαρο και,

σύμφωνα με την παράδοση, ο Λυκούργος έζησε στα

χρόνια των Ηρακλειδών. Μολονότι αυτοί οι νόμοι είναι

τόσο παμπάλαιοι, ακόμα και σήμερα εμφανίζονται για

τις άλλες πόλεις σαν καινοτομίες και,αυτό που είναι το

πιο παράξενο απ' όλα, ενώ όλοι ανεξαιρέτως επικροτούν

απερίφραστα αυτούς τους θεσμούς, στην πράξη αντίθετα

καμιά πόλη δεν είναι διατεθειμένη να τους ακολουθήσει.

Και αυτά είναι κοινά αγαθά και στην ειρήνη και στον

πόλεμο. Αν πάλι κάποιος θέλει να πληροφορηθεί ποια

μέτρα πήρε καλύτερα από τους άλλους, σχετικά με τις

εκστρατείες μπορεί να τα ακούσει. Πρώτα λοιπόν κάνουν

γνωστό μέχρι ποιο όριο ηλικίας πρέπει να στρατεύονται

και οι ιππείς, και οι οπλίτες, και τέλος οι τεχνικοί. Με τον

τρόπο αυτό, όσοι παρέχουν υπηρεσίες σε καιρό ειρήνης,

όλους αυτούς τους έχουν σε αφθονία οι Σπαρτιάτες και σε

περίοδο πολέμου. Και όσα τυχόν τεχνικά μέσα χρειαστεί

το στράτευμα, αυτά έχει οριστεί να είναι φορτωμένα σε

άμαξες και άλλα σε ζώα. Και έτσι ελάχιστα θα ξεφύγουν

της προσοχής τους οι τυχόν ελλείψεις. 

Ξενοφώντος " Λακεδαιμονίων πολιτεία"

Απόδοση, Στάθης Παπακωνσταντίνου