Η ΘΕΑ ΑΘΗΝΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Η Αθηνά, κατά την Ελληνική μυθολογία, ήταν η θεά της σοφίας, της στρατηγικής και του πολέμου. Παλαιότεροι τύποι του ονόματος της θεάς ήταν οι τύποι Ἀθάνα (δωρικός) και Ἀθήνη, το δε όνομα Ἀθηνᾶ, που τελικά επικράτησε, προέκυψε από το επίθετο Ἀθαναία, που συναιρέθηκε σε Ἀθηνάα > Ἀθηνᾶ. Στον πλατωνικό Κρατύλο το όνομα Αθηνά ετυμολογείται από το Α-θεο-νόα ή Η-θεο-νόα, δηλαδή η νόηση του Θεού (Κρατυλ. 407b), αλλά η εξήγηση αυτή είναι παρετυμολογική. Η επιστημονική βιβλιογραφία θεωρεί το θεωνύμιο προελληνικό και αγνώστου ετύμου.
Συσχετίζεται από τους Ετρούσκους με τη θεά τους Μένρβα και αργότερα από τους Ρωμαίους ως Μινέρβα, συμβολίζεται από μια κουκουβάγια, έφερε μια ασπίδα από δέρμα κατσίκας, ονομαζόμενη Αιγίς που της είχε δοθεί από τον πατέρα της και συνοδεύεται από τη θεά Νίκη. Η Αθηνά συχνά βοήθησε ήρωες. Είναι οπλισμένη, ποτέ ως παιδί, πάντα παρθένος. Ο Παρθενώνας στην Αθήνα είναι ο πιο διάσημος ναός αφιερωμένος σ' αυτήν. Ποτέ δεν είχε σύντροφο ή εραστή, αν και μια φορά ο Ήφαιστος προσπάθησε και απέτυχε.

Η γέννηση της Αθηνάς

Η Αθηνά ήταν η αγαπημένη κόρη του Δία. Μητέρα της ήταν η Μήτις, πρώτη σύζυγος του Δία. Ο Δίας ύστερα από προφητεία έμαθε ότι η Μήτις θα γεννούσε παιδί το οποίο θα ανετρεπε την εξουσία από τον πατέρα του, οπότε την κατάπιε ενώ ήταν έγκυος στην Αθηνά. Αργότερα, ο Δίας άρχισε να υποφέρει από πονοκεφάλους και κάλεσε τον Ήφαιστο να τον βοηθήσει. Τότε ο Ήφαιστος με ένα μεγάλο σφυρί χτύπησε το κεφάλι του Δία και πετάχτηκε η Αθηνά πάνοπλη, φορώντας περικεφαλαία και κρατώντας μια ασπίδα. Βλέποντας τον Δία, τα πέταξε στα πόδια του, δείγμα αναγνώρισής του ως υπέρτατου θεού.
Η Αθηνά, ως θεά (και) του πολέμου, ήταν περιβεβλημένη με Αιγίδα, διαφορετική από αυτήν του Διός. Κατά μία εκδοχή, η Αθηνά κατασκεύασε την αιγίδα της από το δέρμα της Χίμαιρας ή, κατ' άλλη εκδοχή, από το δέρμα του τέρατος Αιγίδος ή Αιγήεντος, το οποίο κατέστρεφε τα πάντα στη Λιβύη, την Αίγυπτο, τη Φρυγία και τη Φοινίκη και το οποίο η Αθηνά εξολόθρευσε^[1]. Επίσης στην ασπίδα (και στο περιθωράκιο) της Αθηνάς ήταν το κεφάλι της Μέδουσας. Η Μέδουσα ήταν μια πολύ όμορφη θνητή και για αυτό τον λόγο την πολιόρκησε ο Ποσειδώνας, διέπραξαν όμως προσβολή στην Αθηνά μιαίνοντας έναν ναό της ερωτοτροπώντας μέσα σ'αυτόν. Τότε η Αθηνά την μεταμόρφωσε σε τέρας ώστε να μην την πολιορκήσει ξανά κανένας άντρας και το βλέμμα της μετέτρεπε σε πέτρα οποιονδήποτε την κοίταζε. Όταν ο Περσέας σκότωσε τη Μέδουσα, πρόσφερε στη θεά το κεφάλι της ως ευχαριστήριο δώρο, γιατί χάρη στην γυαλιστερή ασπίδα που του δώρισε, εκείνος μπόρεσε να την κατατροπώσει κοιτάζοντας μόνο το είδωλό της μέσα από αυτήν.

Διαμάχη Αθηνάς και Ποσειδώνα

Η Αθηνά και ο Ποσειδώνας διεκδικούσαν την ίδια πόλη. Ανέβηκαν λοιπόν στον βράχο της Ακρόπολης και ενώπιον των Αθηναίων αποφάσισαν ότι όποιος προσέφερε το ωραιότερο δώρο θα την αποκτούσε. Ο Ποσειδώνας χτύπησε σε μια πλευρά του λόφου με την τρίαινά του και αμέσως ανάβλυσε ένα πηγάδι. Ο λαός θαύμασε, αλλά το νερό ήταν αλμυρό σαν το νερό της θάλασσας, που κυρίευε ο Ποσειδώνας κι έτσι δεν ήταν πολύ χρήσιμο. Το δώρο της Αθηνάς ήταν ένα δέντρο ελιάς, κάτι που ήταν καλύτερο, μιας και παρείχε στην πόλη τροφή, λάδι και ξυλεία. Έτσι, κέρδισε τη μονομαχία η Αθηνά και ονόμασε την πόλη της Αθήνα.

Αθηνά και Εριχθόνιος

Η Αθηνά δεν είχε κανέναν ερωτικό δεσμό και συμβόλιζε την αιώνια παρθενία. Μόνο μια φορά ο Ήφαιστος προσπάθησε να την προσεγγίσει και χώθηκε στην αγκαλιά της. Η θεά απέκρουσε το πάθος του, ο Ήφαιστος όμως πρόλαβε να αφήσει το σπέρμα του πάνω στον μηρό της. Η Αθηνά γεμάτη αηδία σκούπισε το πόδι της με ένα κομμάτι μαλλί και το πέταξε στη γη. Από το κομμάτι αυτό, και τη βοήθεια της Γαίας, γεννήθηκε ο Εριχθόνιος.

Αθηνά και Αράχνη

Μια γυναίκα, που ονομαζόταν Αράχνη, ξακουστή υφάντρα, καυχήθηκε κάποτε πως ήταν ανώτερη στη τέχνη της κι από την ίδια την Αθηνά, η οποία και την προκάλεσε σε μονομαχία. Η Αθηνά στο υφαντό της απεικόνιζε τη διαμάχη με τον Ποσειδώνα για την Αθήνα, ενώ η Αράχνη περιγελούσε τα ερωτικά κατορθώματα των θεών του Ολύμπου. Οργισμένη η Αθηνά για τη ύβρη αυτή προς τους θεούς έσκισε το υφαντό της Αράχνης, ενώ η ίδια μην αντέχοντας τη ντροπή, κρεμάστηκε. Η Αθηνά τη λυπήθηκε και χαλάρωσε τη θηλειά από τον λαιμό της, την τιμώρησε όμως και τη μεταμόρφωσε στο Αρθρόποδα αράχνη.

Προσωνύμια της Αθηνάς

• Παλλάς

Ίσως το προσωνύμιο να προέρχεται από τον Γίγαντα Πάλλαντα, τον οποίο σκότωσε η Αθηνά στη Γιγαντομαχία. Κατά άλλη εκδοχή πήρε το προσωνύμιο αυτό, επειδή γεννήθηκε από το κεφάλι του Δία πάλλοντας το δόρυ της.

• Γλαυκώπις

Χρησιμοποιείται συχνά από τον Όμηρο. Έχει την έννοια γαλανομάτα (γλαυκός+ ωψ). Ενδιαφέρον είναι το ότι η κουκουβάγια (αρχ. γλαυξ), το ιερό πουλί της Αθηνάς, προέρχεται από την ίδια ρίζα, ίσως λόγω και των δικών της μεγάλων και λαμπερών ματιών.

• Αρεία

Το προσωνύμιο αυτό το απέκτησε η θεά Αθηνά κατά τη δίκη του Ορέστη στον Άρειο Πάγο για το φόνο της μητέρας του, Κλυταιμνήστρας. Με την κρίσιμη ψήφο της Αθηνάς υπέρ του, ο Ορέστης αθωώθηκε.

• Εργάνη

Της αποδιδόταν το προσωνύμιο αυτό, καθώς ήταν προστάτιδα των τεχνιτών και της χειροτεχνίας.

• Παρθένος

Με το επίθετο αυτό λατρευόταν στον ναό του Παρθενώνα.

• Πρόμαχος

Με αυτή την προσωνυμία αποκαλούσαν την Αθηνά, όταν έμπαινε πάνοπλη στη μάχη.

• Πολιάς

Η προσωνυμία αυτή της αποδιδόταν ως προστάτις θεά της Αθήνας και της Ακρόπολης

ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑhttp://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%B8%CE%B7%CE%BD%CE%AC .

Θρίαμβος Αθηνάς,Francesco del COSSA,
1476-84

Η Αθηνά απωθεί τον ΄Αρη από την Ειρήνη και την Ευνομία.TINTORETTO
1576-77
Palazzo Ducale, Venice

Αθηνά και πολεμικό πνεύμα,( λεπτομέρεια) ROTTMAYR, Johann Michael
1705-08
Fresco
Liechtenstein Museum, Vienna

CLOVIO, Giulio, 1540 μ.Χ

Ερμής και Αθηνά, SPRANGER, Bartholomaeus,1580 μ.Χ
 

Παλλάς Αθηνά, Parmigianino

Οι αργοναύτες τίθενται , υπό την προστασία της Αθηνάς, Λούβρο

Ο Δράκων εκβάλλει τον Ιάσονα, κατόπιν φίλτρου που παρεσκεύασε η ΑΘηνά, Μουσείο Βατικανό, έργο Δούρη

΄Αρμα Αθηνάς και Αρτέμιδος, Βρετανικό Μουσείο, Αττικός μελανόμορφος αμφορέας 580 π. Χ

΄Ηρα, Αθηνά και ΄Ιρις, στον τρωϊκό πόλεμο, Jacques Réattu, 18ος αι.
Minneapolis, The Minneapolis Institute of Arts

Ο θυμός του Αχιλλέα και η ΑΘηνά, σχέδιο Flaxman (1888)

Η Αθηνά σκοτώνει τον Εγκέλαδο, Ερυθρόμορφη Λήκυθος, Δούρης 480 π.Χ

Αθηνά, Απόλλων και Μούσες, Bartholomeus Spranger (16ος αι.)

Αθηνά και Μούσες, Frans Floris de Vriendt (1516-1570)

Αθηνά και Ζευς, Von Aachen (1590s)
London, The National Gallery

Αθηνά και ΄Ερως, Copenhagen, Frederiksborgmuseet

Ερμής και Αθηνά, οπλίζουν τον Περσέα.
Bordono Paris (1545-1555)

Ρωμαίκό αντίγραφο αγάλματος του Φειδία, Δρέσδη

Η Αθηνά αποκρούει την ερωτική επίθεση του Ηφαίστου, Paris Bordone

Σάντρο Μποτιτσέλι , Αθηνά και Κένταυρος

Ζακ Στέλλα, Αθηνά και Μούσες , Λούβρο

Jacques-Louis David, διαμάχη Αθηνάς και ΄Αρεως

Suvee Joseph- Benoit, μάχη Αθηνάς και ΄Αρεως

H Aθηνά εξέρχεται από το κεφάλι του Διός, Μουσείο Λούβρου

Αθηνά Μήτιδα, ανάγλυφο κλασικής εποχής, Μουσείο Ακροπόλεως , Αθήνα

Η Αθηνά φορά τα ενδύματά της, Lavinia Fontana

Η Αθηνά υπαγορεύει το σύνταγμα , μαρμάρινο ανάγλυφο, Ουάσινγκτον ΗΠΑ

Βαρβάρκειος Αθηνά, Ρωμαϊκό αντίγραφο παλαιότερου Ελληνικού, Εθνικό Αρχαιολογικού Μουσείο ΑΘηνών

Αναπαράστασις μαρμάρινου συμπλέγματος , κλασσικής αρχαιότητος , Αθηνά και Ζευς

Αθηνά και Μαρσύας με αυλό, αναπαράσταση αρχαίου συμπλέγματος  του Μύρωνος

Λεπτομέρεια ρωμαϊκού αντιγράφου, ελληνικού αγάλματος, Λούβρο

Βιέννη, Αυστρία

Από την υπέροχη σειρά της καταργηθείσης Εθνικής Ραδιοφωνίας Τηλεόρασης, "Στα μονοπάτια των Θεών"
ΑΘΗΝΑ και ΑΦΡΟΔΙΤΗ . Η ΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΑΛΛΟΣ

                                   

ΟΜΗΡΙΚΟΣ ΥΜΝΟΣ

Την Παλλάδα Αθηνά, τη δοξασμένη θεό, να τραγουδώ αρχίζω,

την γλαυκώπιδα, την πολύσοφη, αυτή που έχει άκαμπτη καρδιά,

τη σεβαστή παρθένα, της πόλης την προστάτρια, την τρανή,

την Τριτογενή, αυτή που γέννησε ο ίδιος ο πολύσοφος Δίας

απο το σεμνό κεφάλι του, ενώ αυτή βγήκε με όπλα πολεμικά

χρυσά κι ολόλαμπρα. σεβασμός κυρίεψε όλους τους αθανάτους,

καθώς την έβλεπαν. εκείνη μπροστά στον Δία τον ασπιδοφόρο

όρμησε βιαστικά απο το αθάνατο κεφάλι του ταρακουνώντας

το οξύ κοντάρι της. κι ο μέγας Όλυμπος τρανταζόταν

τρομερά απο τη δύναμη της γλαυκώπιδας. και τριγύρω η γη

αντίχησε φοβερά. η θάλασσα αναταράχτησε, καθώς κύματα

πορφυρά ανακατώθηκαν. το κύμα χυνόταν έξω ξαφνικά.

κι ο λαμπρός γιος του Υπερίωνα σταμάτησε για ώρα πολλή

τους γρηγοπόδαρους ίππους του, ωσότου η κόρη έβγαλε απο τους ώμους

τους αθάνατους τα θεόμορφα όπλα, η Παλλάδα Αθηνά.

και χάρηκε πολύ μες στην ψυχή του τότε ο πολύσοφος Δίας.

και εσύ να έχεις χαρές, τέκνο του Δία του ασπιδοφόρου.

κι εγώ πάλι θα σε μνημονεύσω και σε άλλο τραγούδι μου.
ΟΡΦΙΚΟΣ ΥΜΝΟΣ

Ώ Παλλάδα μονογενής, πού είσαι το σεμνό τέκνον του μεγάλου Διός, σεβαστή μακαριά θεά, πού διεγείρεις τον θόρυβο του πολέμου, κρατερόκαρδε.
Σύ αγαπάς τα όπλα οιστρηλατείς (ξεσηκώνεις) τις ψυχές των ανθρώπων με μανίες είσαι ή κόρη πού γυμνάζεις (ασκείς) καί έχεις φρικτήν οργήν (διότι τρομάζουν με την Οργή σου).
Εσύ εφόνευσες την Γοργόνα, αποφεύγεις το συζυγικό κρεββάτι, αλλά είσαι ή πολυευτυχι-σμένη μητέρα των τεχνών.
Εσύ παρέχεις παρορμήσεις, αγαπάς να ξεσηκώνης οίστρον (μανίαν) εις τους κακούς, εις τους ανθρώπους όμως είσαι ή φρόνησις (ή φρονιμάδα) εγεννήθης εκ φύσεως αρσενική καί θηλυκή, εσύ γεννάς τους πολέμους, αλλά είσαι και ή σύνεσις.
Ποικιλόμορφε, πού βλέπεις με οξύτητα, ενθουσιαστική, πού έχεις λαμπράν τιμήν εσύ εξωλόθρευσες τους Φλεγραίους γίγαντας, εσύ οδηγείς τους ίππους. Είσαι ή Τριτογένεια μας απαλλάσσεις από τα κακά, είσαι ή θεά. πού μας φέρεις την νίκην ή γαλανομάτα, ή εφευρίσκουσα τέχνας, ή βασίλισσα πού δέχεται πολλές ικεσίες ήμερα καί νύχτα πάντοτε στις τελευταίες ώρες άκουσε τις ευχές μου καί δόσε μας είρήνην, πού παρέχει πολλήν εύτυχίαν, καί ικανοποίησιν καί υγείαν μ' ευτυχισμένες ώρες.