Ο ΑΓΩΝΑΣ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ

 

Ο Χριστός στο όρος των Ελαιών

Η Αναχώρηση του θεού είναι το προοίμιο του θανάτου του . Ο Θνήσκων Θεός θα μοιραστεί την ανθρώπινη μοίρα μόνο που θα πεθάνει για ν΄αναστηθεί και να γλυτώσει τον κόσμο από τον θάνατο, θανάτω θάνατον πατήσας.

Ο θάνατος είναι αποτέλεσμα ενός αγώνα που στήνει με τους εχθρούς του. Στη σουμεριακή "Κατάβαση της Ινάννα" τον άντρα της τον Ταμμούζ τον στέλενει υποκατάστατό της στον΄Αδη η Θεά, παραδίνοντάς τον στους δαίμονες που την ακολουθούν αποκεί για να πάρουν το θύμα της εξαγοράς της. Στο βαβυλωνιακό δράμα ακούμε πως κάποιοι (σίγουρα οι ίδιοι δαίμονες) πήραν τον Βήλο και τον κλείσανε στο "Βουνό" , που σημαίνει τον ΄Αδη. ΄Ενας αγώνας του θεού να γλυτώσει από τους δαίμονες, καλονογιέται και στα δυό. Ο Μοτ, ο θεός του ΄Αδη, καλεί στο χανανικό θείο δράμα τον Βάαλ να τραβήξει για κάποιο "βουνό" να το σηκώσει με τα χέρια του και να κατέβει στον΄Αδη. Σ΄άλλες όμως εκδοχές του ίδιου δράματος, ο Βάαλ συναντά στην ερημιά τερατόμορφα πλάσματα, που στήνει μάχη μαζί τους και , νικημένος, πεθαίνει. Ο ΄Αδωνις πεθαίνει χτυπημένος από αγριογούρουνο σε κυνήγι. Ο ΄Οσιρις  κλείνεται δολερά σε μιά κάσα και ρίχνεται στη θάλασσα από τον Σηθ, που ξαναβρίσκει το λείψανό του στα βάλτα του Νείλου και το κομματιάζει. ο ΄Αττις πεθαίνει κόβοντας, κατά την πράξη των ιερέων της Κυβέλης, τα γεννητικά όργανά του. Τον τρόπο που πεθαίνει ο κρητικός Δίας, δεν τον γνωρίζουμε, εξόν αν πιστέψουμε μιά παράδοση, αβεβαίωτη απ΄αλλού, πως πεθαίνει χτυπημένος από έναν κάπρο, κ΄εκείνος. Ο Διόνυσος , τέλος , σκοτώνεται από τον Περσέα, που στήνει μάχη μαζί του και τον πετά στα βάλτα της Λέρνας. Είναι κ΄η μόνη θυμική ένδειξη ενός θανάτου του Διονύσου, γιατί στο Διονυσιακό Δράμα ο θάνατος του θεού είναι το πιό υποτονισμένο στοιχείο. ξηγά όμως πλήθος ανάλογους μύθους, όπου δεν σκοτώνεται ο Διόνυσος, μα ο αντίμαχος ή ο φίλος του, που είναι μιά άλλη μορφή του θεού ή αλλιώς, ο Διόνυσος στην απόβλητη μορφή του. Οι λόγοι του υποτονισμού του θανάτου του Διονύσου, είναι η μυστικότητα των τελετών του Θείου Πάθους, που είναι ένα " μυστήριον" καθαυτό, κ΄έπειτα η ωριμότητα των  προχωρημένων ελληνικών αιώνων. Ο αρχαίος θάνατος του Θεού γυρίζει γι΄αυτούς σ΄ένα ταξίδι του στον Κόσμο των Νεκρών, όπως ο θάνατος του Βήλου για τους Βαβυλώνιους κι΄ο θάνατος του Βάαλ για τους Χαναναίους. Το ταξίδι τούτου του Διονύσου στον ΄Αδη, η Κατάβασίς του, μαρτυριέται πρώτα για την Αργολίδα. Ορισμένες ανακλητικές ιερουργίες εδώ σχετίζονται  με την Αλκυονίαν λίμνην, απ΄όπου έλεγαν οι Αργείοι, πως κατέβηκε ο Διόνυσος για ν΄ανεβάσει από τον ΄Αδη τη Σεμέλη.

                                                                       Λέρνη

Είτανε , σίγουρα, το άπατο εκείνο βάθος στην περιοχή της Λέρνας, που περιγέλασε όλες τις προσπάθειες του Νέρωνα να το μετρήσει και συμπερασματικά, η ίδια η Λερναία Λίμνη, όπου πέταξε τον Διόνυσο ο Περσέας. Το κατέβασμα του Διονύσου στον ΄Αδη, το βεβαιώνει το αντίστοιχο ανέβασμά του κ΄εδώ και σ΄άλλες  δυό περιοχές: στην Τροιζήνα και στη Ρόδο. Κωμικοποιημένη την 

" κατάβαση" του θεού την έχουμε στους "Βατράχους" του Αριστοφάνη. Εδώ ο Διόνυσος κατεβαίνει στον ΄Αδη για ν΄ανεβάσει όχι τη Σεμέλη πιά, μα ποιητή για την Αθήνα. ΄Οτι από κάποια λίμνη κατεβαίνει εδώ, το μαρτυρά ο χορός των βατράχων- σίγουρα των βατράχων του βαλτότοπου "λίμναι" , στη βορειοδυτική πλευρά της Ακρόπολης, όπου το αρχαιότερο ιερό του Διονύσου, το εν Λίμναις, που ο ποιητής τους μεταφέρει στην Αχερουσία λίμνη. Τελευταία τροπή του θανάτου του θεού είναι, απότοκο του ταξιδιού στον ΄Αδη, ένα μακρινό ταξίδι. Η Θεϊκή αθανασία νικά την παράσταση του θανάτου και της ανάστασης του θεού, γυρίζοντάς τα σ΄ένα μισεμό και γυρισμό του. Η τροπή τούτη φαίνεται νά' χει ένα πρότυπο στην ανάλογη περιπέτεια της Μεγάλης Θεάς, που η "Κάθοδος" κι " ΄Ανοδός "της γυρίζουνε σ΄ένα ταξίδι.

 Σε χρυσοδαχτυλίδι του Μόχλου παρουσιάζεται η  Θεά καθισμένη μέσα σε καράβι σε τόπο θαλασσόζωου σχηματισμένο. Στον ΄Ερυκα γιορτάζονταν τα Αναγώγια και Καταγώγια της Αφροδίτης: Τα πρώτα είναι ο μισεμός  από πελάγου της Θεάς, τα δεύτερα ο γυρισμός της. Με το όνομα Καταγώγια έχουμε μιά διονυσιακή γιορτή σε ορισμένες Ιωνικές πολιτείες. Στη γιορτή δεν προδίνεται τίποτα από τον στυγνό χαρακτήρα των τελετών του Θείου Πάθους για να πιστέψουμε κάποια καταγωγή - "κατάβαση" κι΄από την άλλη δε λείπουν οι λόγοι να την ταυτίζουμε με τα "Ανθεστήρια", που ο ερχομός του Διονύσου ( πάνω σ΄ένα τροχοφόρο καράβι) είναι κεντρικό τους στοιχείο. ΄Ετσι στα " Καταγώγια" αυτά μπορούμε να δούμε μιά γιορτή, όπου "φέρνουν πίσω" τον θεό ( κατάγειν τον Διόνυσον), αντίστοιχη σε κάποια πραγματικά ή αποθετικά, 

" Αναγώγια" , μισεμό του Θεού από πελάγου. ΄Οτι ωστόσο κάτω απ΄όλες αυτές τις τροπές αντέχει η υπεδαφική ιδέα του θανάτου του θεού, το μαρτυρά η παράδοση για τον τάφο του Διονύσου.

απόσπασμα από το βιβλίο του Παναγή Λεκατσά
"Το Θείον Δράμα"