Xελιχελώνη και Χυτρίνδα

 Χελιχελώνη
Η Χελιχελώνη ήταν ένα κοριτσίστικο ομαδικό παιχνίδι στην αρχαία Ελλάδα. Τα κορίτσια σχημάτιζαν κύκλο και στη μέση καθόταν η "χελώνα". Ο μελωδικός διάλογος των κοριτσιών ήταν ο ακόλουθος:

́ ́χελιχελώνα,τί ποιείς εν τω μέσω;́

́

'μαρύομ' έρια και κρόκαν Μιλάσιαν ́ ́

́ ́"ο δ ́εκγονός τευ,τί ποίων απώλετο;́ ́

́ ́λευκάν αφ ́ίππων εις θάλασσαν άλατο ́ ́

(Rühfel, 1984: 142)

Στο τέλος της στιχομυθίας η "χελώνα" προσπαθούσε να πιάσει κάποιο απ΄τα κορίτσια που έπαιρνε τη σειρά της ως "χελώνα".

Χυτρίνδα

Η Χυτρίνδα ήταν ενα παρόμοιο ομαδικό παιχνίδι, που στη μέση καθόταν η "χύτρα" και ο φύλακάς της, ενώ τα υπόλοιπα παιδιά στέκονταν σε κύκλο γύρω απ΄τη χύτρα. Κατά τον Πολυδεύκη " η δε χυτρίνδα ο μεν εν μέσω κάθηται και καλείται χύτρα, οι δε τίλλουσιν..αντ΄αυτού κάθηται."
Κατά Σουίδα : «χυτρίνδα· παιδιᾶς εἶδος τοιαύτης· καθέζεταί τις ἐν τῷ μέσῳ. εἶτα κύκλῳ περιτρέχοντες οἱ περὶ τὸν καθεζόμενον. ποιοῦσιν οἷον αὐτὸν περιστρέφεσθαι, ἕως ἅψεταί τινος τύπτοντος αὐτόν· εἶτα καθέζεται ὁ ληφθείς."
Ο φύλακας προστάτευε την χύτρα και όποιο παιδί χτυπούσε  έπαιρνε τη θέση του φύλακα.

Ο διάλογος των παιχτών ήταν:

́ ́τίς την χύτραν;́

́ ́αναζεί́ ́

́ ́τίς περί χύτραν;́ ́

́ ́εγώ Μίδας΄

́Το παιχνίδι διασώθηκε και στα νεότερα χρόνια με τις ονομασίες "κλωτσοσκούφι" ,"εψήθη ή ψήθηκε", "χύτρα" ,"μυτζήθρα" ,"φέσας" ενώ στην Κρήτη "προζύμι"(Βενιζέλος, Λουκόπουλος, Μέγας, Σακελλάριος, Χρυσάφης).

Πηγή: Bασιλοπούλου Ειρήνη "Το παιδί και το παιχνίδι στην αρχαία ελληνική τέχνη"