ΜΙΑ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΟ ΜΥΘΟ ΤΟΥ ΔΕΥΚΑΛΙΩΝΑ

Giovanni Maria Bottalla (1613–1644)

Tην εποχή του κατακλυσμού βασίλευε στη Θεσσαλία ο Δευκαλίων. Η Θεσσαλία στα χρόνια του Δευκαλίωνα, δεν κατοικείτο από Αιολείς. Το αρχικό της όνομα, όχι βεβαιως προσδιορισμένο εκτατικά, ήταν ίσως Φθία. Κατά την μυθολογία η Φθία ήταν κόρη του Αμφίονα και της Νιόβης που ήταν κόρη του Ταντάλου του βασιλιά της Λυδίας. Η Νιόβη μας λέει ο ΄Ομηρος στην Ηλιάδα, γέννησε δώδεκα παιδιά, έξι αγόρια και έξι κορίτσια. Ο πατέρας της Αμφίων, για τον ΄Ομηρο , είναι ο ιδρυτής της Θήβας, φημιζόταν δε σαν ισάξιος του Απόλλωνα στη Λύρα. Κατά άλλη παράδοση η Νιόβη ήταν κόρη του Φορωνέα του γιού της Ωκεανίδας Μελίας.
Η Θεσσαλία, οπωσδήποτε μπορεί να θεωρηθεί ως η αρχαιότερη κατοικημένη περιοχή της Ελλάδος. Μινύες, Πελασγοί, Βοιτωτοί που η προέλευσή τους πιθανόν ήταν απ΄το Βουνό της Μακεδονίας, Βάιο, και αργότερα Αιολείς, Δόλοπες, Αχαιοί, Δωριείς, Μάγνητες αποτέλεσαν τους πρώτους πληθυσμούς αυτής της περιοχής. Η  Θεσσαλία τριγυρισμένη από πανέμορφα βουνά τον ΄Ολύμπο και τα Καμβούνια, την ΄Οθρυ, την ΄Οσσα , το Πήλιο, πιστεύω ότι στα προ του κατακλυσμού χρόνια, στο εσωτερικό της σχηματίζονταν μιά τεράστια λίμνη που στεφανώνονταν ολόγυρα από πλούσια βλάστηση και μικρούς πράσινους κάμπους , όπου βοσκούσαν όλα τα ζώα που ο άνθρωπος είχε εξημερώσει και ζούσαν κοντά του. Αυτή η μεγάλη λίμνη έμοιαζε σα θάλασσα και γι΄αυτό , όταν με τους σεισμούς του κατακλυσμού, άνοιξαν τα Τέμπη, τα νερά της λίμνης χύθηκαν στη θάλασσα αποκαλύφτηκε αυτό που βλέπουμε σήμερα. δηλαδή ο μεγάλος Θεσσαλικός κάμπος. Και το όνομα όμως Θεσσαλία, πρέπει να υποδηλώνει αυτή την τεράστια αλλαγή. Οι κατοπινοί ασφαλώς θα μιλούσαν και έδειχναν πως εκεί που σήμερα βόσκουν τα ζώα και χτίζουν πόλεις οι άνθρωποι ήταν πολύ παλιά "θέσις -αλός" δηλαδή ο τόπος που υπήρχε θάλασσα. Η Βοϊβηίς των αρχαίων, η γνωστή σήμερα λίμνη Κάρλα και η Νεσωνίς, είναι ασφαλώς τα εναπομείναντα χνάρια της εξαφανισθείσης μεγάλης Λίμνης. Αυτά , για να ξαναθυμηθούμε τα όσα είπαμε.
Σ΄αυτή την προκατακλυσμιαία περίοδο Βασιλιάς της περιοχής, κατά το μύθο, ήταν ο Δευκαλίων και γυναίκα του η Πύρα. Τότε η Θεσσαλία πιθανώς να ονομαζόταν Πυρραία. Ο Δευκαλίων με την Πύρρα έκαναν τρία παιδιά, τον ΄Ελληνα, τον Αμφικτύονα και την Πρωτογένεια. Ο μύθος του κατακλυσμού είναι πολύ φυσικό να γράφτηκε απ΄τους μεταγενέστερους. Τα αποτελέσματα όμως του κατακλυσμού σε μιά χω΄ρας σαν την δική μας που τα βουνά είναι το κύριο γνώρισμα, αλλά που ταυτόχρονα γίνονται και φυσικά όρια σε τέτοια μεγάλα συμβάντα, είναι επόμενο να έγιναν αιτία πολλών διαφορετικών καταγραφών. Το σημαντικότερο ασφαλώς πρέπει να ήταν αυτό που συνέβη στο Βασίλειο του Δευκαλίωνα με το άνοιγμα των Τεμπών. Στην καταβύθισης της Ατλαντίδας , όπως είπαν οι ιερείς της Νηίθ(Αθηνάς) αλλά και όπως είναι λογικά φυσικό να συνέβη, προηγήθηκαν φοβεροί σεισμοί. Η χώρα μας είναι γνωστό ότι δοκιμαζόταν πάντοτε απ΄τους σεισμούς. Είναι επομένως φυσικό οι προαναγγελίες αυτές του μεγάλου γεγονόταν να έγιναν η αιτία να ξεσηκωθούν πολλοί κάτοικοι και να ζητήσουν ασφάλεια στα γύρω βουνά. ΄Αν ακόμη δεχτούμε ότι την ίδια εκείνη περίοδο οι ΄Ατλαντες είχαν εισβάλλει στη Μεσόγειο και πολεμούσαν με τους ΄Ελληνες, ( βλ. Τϊμαιος, Πλάτωνος) , κάτω απ΄την ηγεσία των Αθηναίων, τότε η αναστάστωση αυτή μαζί με την απουσία των ανδρών θα είχε δημιουργήσει μία εικόνα αλλοφροσύνης και χάους. Η σκέψη ασφαλώς πολλών Διογενών θα στρεφόταν προς τους Δελφούς. Το Μαντείο, πρέπει να έκαναν τη σκέψη, θα μπορούσε να δώσει μιά γενικότερη πρόβλεψη για τα φοβερά φυσικά συμβάντα που συνεχίζονταν. Πλησίαζε ίσως το μεγάλο γεγονός. Εν τω μεταξύ είχαν ανοίξει οι καταρράκτες του Ουρανού και οι χείμαρροι σαν οργισμένα θεριά πλημμύριζαν τον τόπο κι΄επνιγαν στη λάσπη ανθρώπους και ζώα. Ο Δευκαλίων δεν περίμενε άλλο , με συβουλή του πατέρα του μπήκε σε ένα πλοιάριο μαζί με τη γυναίκα του, επήρε τρόφιμα για αρκετό καιρό κι έφυγε για τους Δελφούς.
Το ταξίδι του Δευκαλίωνα δεν πρέπει να το δούμε σαν μιά "κιβωτό Νώε". Ο Δευκαλίων ταξίδευε στη μεγάλη Λίμνη πολλές φορές με τον ίδιο τρόπο. Η μεγάλη Λίμνη ήταν ένας υδάτινος δρόμος προς τον Παρνασσό, κι αυτόν αποφάσισε να ακολουθήσει. Η καταιγίδα εν τω μεταξύ μαινόταν. Επί εννιά μέρες και εννιά νύχτες το ζευγάρι πάλευσε να ζήσει πάνω στο μικρό πλεούμενο. Τη δεκάτη μέρα η παράδοση λεέι πως βγήκε στην ΄Οθρυ και κατ΄άλλους στον Παρνασσό. Το τί είχε συμβεί εν τω μεταξύ είναι αδύνατο ίσως να περιγραφεί από άνθρωπο. Ο Παυσανίας στα Αττικά του γράφει
" Υπάρχει στην πόλη των Μεγαρέων μιά κρήνη που τους την έχτισε ο Θεαγένης. Αυτός είχε παντρέψει την κόρη του με τον Αθηναίο Κόλωνα. Ο Θεαγένης όταν έγινε τύραννος έχτισε την κρήνη που είναι αξιοθέατη για το μέγεθος και τον διάκοσμό της και για το πλήθος των κιόνων της. Το νερό που τρέχει σ΄αυτήν λέγεται των Σιθνίδων νυμφών. Οι Μεγαρείς λένε ότι οι Σιθνίδες νύμφες είναι ντόπιες, ότι με μία απ΄αυτές έσμιξε ο Δίας και ότι ο Μέγαρος , το παιδί του Δία και αυτής της νύμφης, γλύτωσε από τον κατακλυσμό που έγινε έναν καιρό στα χρόνια του Δευκαλίωνα και γλύτωσε καταφεύγοντας στις κορυφές του βουνού Γερανία, που τότε ακόμα δεν είχε αυτό το όνομα, αλλά επειδή αυτός κολυμπούσε ακολουθώντας τις κραυγές των γερανών που πετούσαν, γι΄αυτό και το βουνό ονομάστηκε Γερανία".
΄Ας δούμε ξανά την εικόνα αυτή που η παράδοση των Μεγαρέων διέσωσε. Η Ατλαντίδα μέσα σε μιά φοβερή καταστροφική μανία, γκρεμίζεται στην άβυσσο του Ωκεανού στο ρήγμα που έχει ανοιχθεί κάτω απ΄τις ρίζες των βουνών του ΄Ατλα. Ο Ωκεανός φουσκωμένος, θεόρατος έχει πηδήξει πάνω απ΄τους φράχτες της γής και πνίγει την κάθε ζωή. Το Αιγαίο σπρωγμένο απ΄τα περάστια παλιρροϊκά κύματα ανεβαίνει και πλημμυρίζει καταστρέφοντας τα πάντα. Κι΄όλα αυτά κάτω απ΄ένα μολυβένιο ουρανό που έχει σμίξει με τη θάλασσα ενώ οι ανταύγειες των εκρήξεων των ηφαιστείων δίνουν μιά αίσθηση ότι προσεγγίζει ο θάνατος τη γη.
Οι γερανοί, αποδημητικά πουλιά που περνούν κάθε Φλεβάρη και Σεπτέμβρη απ΄τη χώρα μας, σαν χαμένα έχουν κατέβει πάνω στο βουνό και οι κραυγές τους ξεχωρίζουν μέσα στα κύματα της λαίλαπας. ΄Ενας νέος κολυμπάει να ξεγλυτώσει απ΄το θάνατο που φουσκώνει τη θάλασσα και πνίγει τη ζωή. Οι κραυγές των γερανών τον οδηγούν και τα πόδια του ακουμπάν στις πλαγιές  του βουνού. Σώθηκε!! Κάποτε οι βροχές σταμάτησαν και τα νερά του Αιγαίου άρχισαν να υποχωρούν. Η εικόνα ήταν φρικιαστική. Η ζωή φαινόταν πως είχε παύσει να υπάρχει. ΄Ενας μεγάλος πολιτισμός είχε πνιγεί και θαφτεί μεσ΄τα νερά και τη λάσπη. Αλλά του φάνηκε και κάτι το τρομερό: η μεγάλη λίμνη είχε χαθεί!
Ο Δευκαλίων μαζί με τους κατοίκους των Δελφών που είχαν σωθεί πάνω στον Παρνασσό, οδηγημένοι απ΄τα ουρλιάσματα των λύκων, θυσίασαν στον Φύξιο Δία, στον Δία που προστάτευε τους φυγάδες. " Λένε-γράφει ο Παυσανίας- ότι σ΄αυτό το μέρος ( που σώθηκαν οι κάτοικοι) χτίστηκε μιά πόλη που την ωνόμασαν Λυκώρεια. Εκεί, την εποχή που έγινε ο κατακλυσμός του Δευκαλίωνα,  μερικοί κατάφεραν να σωθούν, έχοντας οδηγό τα ουρλιαχτά των λύκων. ΄Ετσι ακολουθώντας τους λύκους φτάσαν στην κορυφή του Παρνασσού και σώθηκαν".
Ο Δευκαλίων, όταν τα νερά υποχώρησαν, κατέβηκε στους Δελφούς και επήγε στο ιερό της θεάς Θέμιδος. Η φοβερή καταστροφή τον είχε πείσει πως μόνο η θεά της δικαιοσύνης θα μπρούσε να τον συμβουλέψει τί έπρεπε να κάνει. Την καταστροφή την είδε σαν τιμωρία και τη διάσωσή του, σαν θεϊκή εύνοια. Εκεί μέσα στο ιερό της Θέμιδος παρακάλεσε τον Δία να δώσει πάλι ζωή στους ανθρώπους.. Και ο χρησμός της θεάς δόθηκε " Αν θέλουν να ξαγεννηθούν άνθρωποι να ρίψουν πίσω τους τα οστά της μητρός τους". Ο χρησμός ήταν φανερός "Αφήστε πίσω το παρελθόν και φροντίσετε το μέλλον". "Αφήστε αυτά που χάθηκαν και δημιουργήσατε νέα".
Θα κλείσω με μιά ακόμη καταγραφή του κατακλυσμού που η παράδοση διέσωσε στη Βοιωτία. ο Παυσανίας έγραψε γι΄αυτήν "Οι Θηβαίοι λένε (ότι οι πλημμύρες) οφείλονταν στο ότι ο Ηρακλής έστρεψε προς την πεδιάδα του Ορχομενού τον Κηφισό ποταμό. Ως τότε το ποτάμι περνούσε κάτω από το βουνό και χύνονταν στη θάλασσα, προτού ο Ηρακλής φράξει την καταβόθρα που περνούσε από το βουνό". Η άποψη αυτή των Βοιωτών δεν έβρισκε  σύμφωνο τον Παυσανία. Η Κηφισίς λίμνη
( γνωστή Κωπαϊδα) έλεγε, αναφέρεται κι΄απ΄τον ΄Ομηρο που είχε πει σχετικά "πλαγιασμένος στην Κηφισίδα λίμνη". Ο Παυσανίας δηλαδή, στις αιτιάσεις, των Βοιωτών ότι καταστράφηκαν απ΄το έργο του Ηρακλή που έφραξε την έξοδο του ποταμού προς την θάλασσα, επικαλείται και τον ΄Ομηρο που λέει ότι η Κηφισίς λίμνη υπήρχε και προ του Ηρακλή.
Αυτός είναι ο μύθος του κατακλυσμού όπως επέζησε στο δικό μας χώρο. Αυτοί που διασώθηκαν έχοντας έναν προηγούμενο πολιτισμό δεν είδαν σ΄αυτή την καταστροφή τέρατα και σημεία εκδικητών θεών που τιμωρούν τους ανθρώπους. Βεβαίως το ότι κατηγόρησαν τον Ηρακλή είναι κι΄αυτό άγνοια των μεταγενέστερν για το μέγεθος της καταστροφής. Η καταστροφή όμως που προκλήθηκε απ΄τον κατακλυσμό έφερε πάλι το γένος των Ελλήνων στην αρχή. Και η νέα αρχή ξεκινά με τον Δευκαλίωνα και την Πύρρα....

Η.Τσατσόμοιρος ΑΙΓΑΙΟ ΒΟΥΝΟ,
εκδόσεις ΠΥΡΙΝΟΣ ΚΟΣΜΟΣ