Οι μετόπες του Ναού στην Ολυμπία, την "Δέσποινα αλαθείας"

 

Σχεδιαστική αναπαράσταση του 1900

Δέσποινα αλαθείας, έτσι παρουσιάζει ο Πίνδαρος , το ιερό τοπίο της Ολυμπίας. Στο πνεύμα του η Αλήθεια βασίλευε στον τόπο όπου ο αγών αποκάλυπτε αυτό που ο ύμνος έπρεπε να διατηρήσει αλησμόνητο. Οι χριστιανοί , οι σεισμοί , οι πλημμύρες , κάθε είδους  θεομηνία έπληξε τους ναούς που αναπαύονται τώρα εν ειρήνη στο πευκοδάσος , στα πόδια του ιερού λόφου του Κρόνου. 
 

τα ερείπια του Ναού (Ellinikos Politismos)

Από το ναό του Διός δεν σώζονται σήμερα  παρά το κολοσσιαίο κρηπίδωμα, γύρω από το οποίο κείτονται τεράστιοι σπόνδυλοι κιόνων. Ο χρυσελεφάντινος Δίας του Φειδία εξαφανίστηκε από μιά πυρκαγιά στην Κωνσταντινούπολη, το 475 μ. Χ. Τα πάντα σχεδόν χάθηκαν από την καταστροφή. δύο μεγάλες τετράγωνες βάσεις  είναι ό,τι απέμεινε από τα άρματα που οι μεγάλοι Αιγινήτες γλύπτες , Γλαυκίας και Ονάτας ,  και ο Αθηναίος Κάλαμις, έφτιαξαν για τον Γέλωνα των Συρακουσών και τον αδελφό και διάδοχό του Ιέρωνα,  τον αγαπημένο ήρωα του Πινδάρου .

 

Ο ΄Ατλας παραδίδει στον Ηρακλή τα χρυσά μήλα των Εσπερίδων παρουσία της ΑΘηνάς ( Ellinikos Politismos)

Άμορφα ερείπια  υποδηλώνουν τη θέση του εργαστηρίου  του Φειδία  και την περίφραξη της Καλλιστεφάνου ελαίας, με τους κλώνους της οποίας  έπλεκαν τα στεφάνια των νικητών. Αλλά η Δέσποινα της Αληθείας είναι πάντα εκεί και μας διηγείται ακόμα τους ΄Αθλους του Ηρακλέους, την τρομερή ιστορία της αρματοδρομίας που έδωσε στον Πέλοπα το χέρι της Ιπποδάμειας  και το βασίλειο της Πίσης, τις μάχες των Λαπιθών με τους μεθυσμένους Κενταύρους στους γάμους του Πειρίθου , του φίλου του Θησέα, με τη Δηιδάμεια. 

Οι μετόπες που παριστούν, τους άθλους του Ηρακλέους, είναι ίσως το αριστούργημα και ξεπερνούν, θαρρώ, εκείνες του Παρθενώνα.
Στο  Ανατολικό αέτωμα  αεπικονίζεται η προετοιμασία των αγώνων Πέλοπα και Οινομάου. οι λίγες μορφές που διατηρούνται ανέπαφες, ο Κλαδέος, ο θεός του καταστροφικού ποταμού, ο μάντης , η γριά υπηρέτρια κλπ. μας οδηγούν στα ύψη της κλασικής τέχνης. 

 

. Aπόλλων (e-yliko.gr)

Αλλά αυτό που κυριολεκτικά είναι θαυμάσιο είναι τα θεοφάνεια του Απόλλωνα στο μέσον του οργισμένου συμπλέγματος που ξεδιπλώνεται στο δυτικό αέτωμα. Χαμηλά στις γωνίες, ένας άνεμος τρέλας παρασύρει τους μεθυσμένους και λάγνους Κενταύρους και τους υπερασπιστές των νεαρών Λαπιθίδων, και η αγριότητα της μάχης θαρρείς πως εξυμνείται από την απίστευτη ομορφιά της Δηιδάμειας και των φιλενάδων της. Ψηλότερα κοντά στο κέντρο του αετώματος, το γαλήνιο πρόσωπο του Θησέα, που χτυπά με ένα τσεκούρι στα δυό του χέρια, αναγγέλλει την εγγύτητα μιάς ανείπωτης δύναμης. Και, πράγματι , στο κέντρο του αετώματος, είναι ο ίδιος ο Απόλλων που προβάλλει από μιά άπειρη απόσταση, για να τείνει χείρα σωτηρίας. 

ηλικιωμένος άνδρας , από το ανατολικό αέτωμα(greek-language.gr)

΄Ετσι ανασηκώνεται μπροστά στα μάτια μας  το πέπλο που κρύβει το τραγικό βάθος της απολλώνειας γαλήνης. το θείο μέτρο οφείλει να κατευνάζει την τιτανική ύβρη, πάντα έτοιμη να εκδηλωθεί. Ο Βίνκελμαν είχε την έμπευση να συγκρίνει το "ήρεμο μεγαλείο" των ελληνικών μορφών με τα "βάθη της θάλασσας που μένουν πάντα ήρεμα, όση κι άν είναι η δύναμη της καταιγίδας που λυσσομανά στην επιφάνεια".
Τότε αναφερόταν στον άχαρο Απόλλωνα του Μπελβεντέρε, που θεωρούσε κορυφαία στιγμή της τέχνης. Τί θα έλεγε άραγε, άν είχε δει την Ολυμπία;
 

Συμπλοκή Κενταύρου και Λαπιθίδας από το δυτικό αέτωμα του ναού του Δία στην Ολυμπία, 472-456 π.Χ. Ολυμπία, Αρχαιολογικό Μουσείο.(greek language.gr)

  

                                       
Μετά το ασύγκριτο αυτό αριστούργημα , οι μετόπες του Παρθενώνα, οι οποίες παριστούν το ίδιο θέμα, δεν μπορούν παρά να μας φανούν λίγο αδύναμες. Είναι γιατί στο πνεύμα του Ολύμπιου ( έτσι αποκαλούσαν οι σύγχρονοί του τον Περικλή) οι τερατώδεις μάχες ανήκαν σε ένα οριστικά τελειωμένο παρελθόν. Γι΄αυτόν ο Νους, ο ρυθμιστής λόγος του Αναξαγόρα, είχε ήδη κατακτήσει τον κόσμο....

 Τα σχόλια, από το βιβλίο του ΚΩΣΤΑ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ
"ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ"
ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ.