ΣΑΠΦΩ

ΣΑΠΦΩ ΚΑΙ ΑΛΚΑΙΟΣ, Lawrence Alma-Tadema

«Εννέα τινές φασιν τας μούσας είναι. Εγώ δε φημί Λεσβίαν Μούσαν την δεκάτην.» Πλάτων

H Σαπφώ, λυρική ποιήτρια της αρχαιότητος, από τη Λέσβο, σύγχρονη του Αλκαίου,630-570 π.Χ , δεκάτη μούσα κατά τον Πλάτωνα, υπήρξε διάσημη για την ποίησή της στην Αιολική διάλεκτο, σε όλο τον αρχαίο κόσμο και όχι μόνον. Τα λίγα αποσπάσματα που σώζονται από το έργο της, αλλά και δύο ολόκληρα ποιήματά της, ο Ύμνος στην Αφροδίτη («Ποικιλόθρον' αθάνατ' Αφροδίτα») η Ωδή «Ότωι τις έραται» και ένα αναφερόμενο στο μύθο της Ηούς (Αυγής) και του Τιθωνού, έχουν μεταφραστεί σε πάμπολλες γλώσσες και διαβάζονται μέχρι σήμερα.O Ιουλιανός και ο Αντίπατρος την ονόμασαν «θηλυκόν Όμηρο» και «τιμή Λεσβίων γυναικών»,  ο Στράβων «θαυμαστόν τέρας».Η πατρίδα της σκάλισε τη μορφή της σε νομίσματα και η Πέργαμος και οι Συρακούσες έστησαν το άγαλμα της ποιήτριας στις πόλεις τους. Η ποίησή της ενέπνευσε σύγχρονους ποιητές ν΄αποδώσουν στη νέα ελληνική τον λόγο της και να τον επενδύσουν μουσικά εξαίρετοι συνθέτες.
Περί Σαπφούς και της ποιήσεώς  της  ενδιαφέρουσες πληροφορίες βρίσκουμε και εδώ:

 http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%B1%CF%80%CF%86%CF%8E

  http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-B122/592/3916,16970/unit=1875

ΣΑΠΦΩ, ΑΡΧΑΪΚΟΣ ΛΥΡΙΣΜΟΣ, ΠΟΙΗΣΗ 

          *πολύ ενδιαφέρον βίντεο για τη ζωή και το έργο της ποιήτριας.

  Ατθίδα 

                    
Μουσική: Σπύρος Βλασσόπουλος
Ποίηση: απόδοση, Σωτήρης Κακίσης
Φωνή:Αλέκα Κανελλίδου

Σαν άνεμος μου τίναξε ο έρωτας τη σκέψη,
σαν άνεμος που σε βουνό βελανιδιές λυγάει.
Ήρθες, καλά που έκανες, που τόσο σε ζητούσα,
δρόσισες την ψυχούλα μου, που έκαιγε ο πόθος.

Κι από το γάλα πιο λευκή,
απ' το νερό πιο δροσερή,
κι από το πέπλο το λεπτό πιο απαλή.
Από το ρόδο πιο αγνή,
απ' το χρυσάφι πιο ακριβή,
κι από τη λύρα πιο γλυκειά, πιο μουσική.

Πάει καιρός που κάποτε σ' αγάπησα, Ατθίδα,
μα τότε μου 'μοιαζες μικρό κι αθώο κοριτσάκι.
Συ που μαγεύεις τους θνητούς, παιδί της Αφροδίτης,
απ' όλα το καλύτερο εσύ 'σαι το αστέρι.

                           

  Νυχτωδία 

                           Στίχοι:  απόδοση, ΄Ακης Δασκαλόπουλος

     Μουσική: Mιχάλης Τερζής

 

				Δέδυκε μὲν ἀ Σελάννα καὶ Πληίαδες, μέσαι δὲ νύκτες, παρὰ δ’ ἔρχεται ὤρα,    ἔγω δὲ μόνα κατεύδω

Να το φεγγάρι έγειρε
βασίλεψε και η Πούλια.
Είναι μεσάνυχτα
Περνά περνά η ώρα
Κι’ εγώ κοιμάμαι μόνη μου

  Κέλλομαί σε Γογγύλα

 
Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις
Πρώτη εκτέλεση: Φλέρη Νταντωνάκη

Κέλομαί σε Γογγύλα
πέφανθι λάβοισα μα
γλακτίναν, σέ δηύτε
πόθος τ [έαυτος] αμφιπόταται.

Τάν κάλαν, ά γαρ κατάγωγις
αύτα επτόαισ' ίδοισαν
έγω δέ χαίρω
καί γάρ αύτα δή
τόδε μέμφεταί σοι Κυπρογένηα.


Δισκογραφία:
Ο Μεγάλος Ερωτικός - 1972

απόδοση: Οδυσσέας Ελύτης

Σε φωνάζω Γογγύλα
Φανερώσου πάλι κοντά μου
Το χιτώνα τον άσπρο σαν το γάλα όταν φοράς,
νά 'ξερες τους πόθους που σε τριγυρίζουν
όμορφη, και πώς χαίρομαι που δεν είμαι εγώ,
μα η ίδια η Αφροδίτη που σε μαλώνει.

 

΄Οσ ΄αστρα γύρω βρίσκονται

                                                           Μουσική:  Νίκος Ξυδάκης

Απόδοση: Οδυσσέας Ελύτης

ἄστερες ,ὲν ἀμφὶ κάλαν σελάνναν ἂψ ἀπυκρύπτοισι φάεννον εἶδος ὄπποτα πλήθοισα μάλιστα λάμπηι γᾶν ~ ἀργυρία.

Οσ’ άστρα γύρω βρίσκονται
στην έκπαγλη σελήνη.

Το φωτεινό τους πρόσωπο
κρύβουν κάθε φορά
που εκείνη,

ολόγιομη,
καταλάμπει τη γη
ανεβαίνοντας
ασημοκαπνισμένη

 

Μουσική: Δημήτρης Παπαδημητρίου

Ήρθε και τρύπωσε ο Ερμής
στο όνειρό μου μέσα, και του είπα
Αφεντάκο μου, πώς χάθηκε η ζωή μου.
Και δε γελώ, δε χαίρομαι
μήτε τα πλούτη θέλω,
μα κάποιος πόθος με βαστά
ζητάω να πεθάνω.
Τις υγρές να δώ με τους λωτούς
του Αχέροντα τις όχθες.

΄Υμνος στην Αφροδίτη
*αρχαίο κείμενο και απόδοση

ποικιλόθρον' ἀθανάτ' Αφρόδιτα,
παῖ Δίος δολόπλοκε, λίσσομαί σε,
μή μ' ἄσαισι μηδ' ὀνίαισι δάμνα,
πότνια, θῦμον,

ἀλλὰ τυίδ' ἔλθ', αἴ ποτα κἀτέρωτα
τὰς ἔμας αὔδας ἀίοισα πήλοι
ἔκλυες, πάτρος δὲ δόμον λίποισα
χρύσιον ἦλθες

ἄρμ' ὐπασδεύξαισα, κάλοι δέ σ' ἆγον
ὤκεες στροῦθοι περὶ γᾶς μελαίνας
πύπνα δίννεντες πτέρ' ἀπ' ὠράνωἴθε-
ρος διὰ μέσσω.

αἶψα δ' ἐξίκοντο, σὺ δ', ὦ μάκαιρα,
μειδιαίσαισ' ἀθανάτωι προσώπωι
ἤρε' ὄττι δηὖτε πέπονθα κὤττι
δηὖτε κάλημμι

κὤττι μοι μάλιστα θέλω γένεσθαι
μαινόλαι θύμωι. τίνα δηὖτε πείθω
ἄψ σ' ἄγην ἐς σὰν φιλότατα; τίς σ', ὦ
Ψάπφ', ἀδικήει;

καὶ γὰρ αἰ φεύγει, ταχέως διώξει,
αἰ δὲ δῶρα μὴ δέκετ', ἀλλὰ δώσει,
αἰ δὲ μὴ φίλει, ταχέως φιλήσει
κωὐκ ἐθέλοισα.

ἔλθε μοι καὶ νῦν, χαλέπαν δὲ λῦσον
ἐκ μερίμναν, ὄσσα δέ μοι τέλεσσαι
θῦμος ἰμέρρει, τέλεσον, σὺ δ' αὔτα
σύμμαχος ἔσσο

 Σε νεοελληνική απόδοση Ι.Κακριδή:

Σε στολισμένο θρόνο εσύ που κάθεσαι
και πλέκεις δόλους, Aφροδίτη αθάνατη,
μη βασανίζεις την ψυχή μου, Δέσποινα,
μ' έγνοιες και βάσανα·
μόν' έλα εδώ, όπως ήρθες κι άλλοτε,
που από μακριά το κάλεσμά μου τ' άκουσες
κι αφήκες το παλάτι του πατέρα σου,
κι έζεψες νά 'ρθεις
το χρυσό σου το αμάξι. Kι όμορφα σου τό 'σερναν
γοργά στρουθιά φτεροκοπώντας σβέλτα
από ψηλά, στη μαύρη γης ολόγυρα,
μες στον αιθέρα.
Σε λίγο φτάσαν. Tότε εσύ, ω μακάρια,
με την αθάνατη όψη χαμογέλασες
και ρώτησες σαν τι έχω πάθει πάλι,
γιατί σε κράζω·
τί λαχταράει η καρδιά μου η ξέφρενη
τόσο πολύ· ποιαν η Πειθώ γυρεύεις,
Ψάπφα, να φέρει πάλι στην αγάπη σου,
σαν ποια σ' αδίκησε;
Φεύγει; Σε λίγο θα σε κυνηγήσει·
δεν παίρνει δώρα; Γρήγορα θα δώσει·
δεν αγαπά; Σε λίγο θ' αγαπήσει,
θέλει δε θέλει!
Έλα, θεά, και τώρα, γλίτωσέ με
απ' τη βαριά την έγνοια, κάνε μού τα
τα όσα ποθεί η καρδιά να γίνουν, έλα ατή σου
διαφέντεψέ με!