ΟΙ ΕΤΑΙΡΕΣ ΚΑΙ Η ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΗΣ ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ

Η λατρεία της Αφροδίτης , Τιτσιάνο

Ξέρω ότι τελείται μια γιορτή, τα Εταιρίδεια, στη Μαγνησία, όχι για χάρη των εταιρών, αλλά για κάποια άλλη αιτία που τη μνημονεύει ο Ηγήσανδρος στα Υπομνήματά του γράφοντας έτσι: 

« Οι Μάγνητες τελούν τη γιορτή των Εταιριδείων. Αναφέρουν ότι πρώτος ο Ιάσονας, ο γιός του Αίσονα, συγκεντρώνοντας τους Αργοναύτες πρόσφερε θυσία στον Εταιρείο Δία και ονόμασε τη γιορτή Εταιρίδεια. Και οι βασιλείς των Μακεδόνων τιμούν με θυσίες τα Εταιρίδεια». 

Υπάρχει στους Αβυδηνούς ιερό της πόρνης Αφροδίτης, όπως λέει ο Πάμφιλος. Όταν δηλαδή η πόλη τους ήταν σκλαβωμένη, κάποτε, όπως αναφέρει ο Νεάνθης στα Μυθικά του, οι φρουροί που ήταν μέσα σ΄αυτήν πρόσφεραν θυσία, μέθυσαν και πήραν κοντά τους πολλές εταίρες. Μια από αυτές , όταν τους είδε ότι κοιμήθηκαν , πήρε τα κλειδιά, πέρασε πάνω από το τείχος και το ανάφερε στους Αβυδηνούς. Εκείνοι αμέσως ένοπλοι, σκότωσαν τους φύλακες, κατέλαβαν τα τείχη, κέρδισαν την ελευθερία τους και ανταποδίδοντας ευχαριστία στην πόρνη, ίδρυσαν ναό της πόρνης Αφροδίτης.

 Ο ΄Αλεξης  από τη Σάμο στο δεύτερο βιβλίο των Σαμιακών Ωρών του λέει : « Την Αφροδίτη της Σάμου, που κάποιοι την λεν « αυτή που είναι στα καλάμια» και κάποιοι « αυτή που είναι στο βάλτο» , εταίρες από την Αττική ίδρυσαν, αυτές που συνόδεψαν τον Περικλή, όταν πολιορκούσε τη Σάμο, βγάζοντς αρκετά χρήματα από το επάγγελμά τους». 

Ο Ευάλκης στα Εφεσιακά του λέει ότι και στην ΄Εφεσο υπήρχε ναός ιδρυμένος για την Εταίρα Αφροδίτη. Ο Κλέαρχος στο πρώτο βιβλίο των Ερωτικών του λέει: « Ο Γύγης, ο βασιλιάς των Λυδών, έγινε περιβόητος για την αφοσίωσή του στην ερωμένη του, όχι μόνο όσο αυτή ζουσε, δίνοντας σ΄εκείνη τον εαυτό του και όλη την εξουσία του, αλλά και όταν πέθανε, συγκέντρωσε όλους τους Λυδούς από τη χώρα του και έχτισε το μνήμα, που ακόμα  και τώρα λέγεται μνήμα της Εταίρας  υψώνοντάς το τόσο πολύ…ώστε, όταν περιόδευε στην περιοχή του βουνού Τμώλου, να βλέπει το μνήμα, προς όπου κι αν γύριζε , και να μπορούν να το βλέπουν όλοι όσοι κατοικούν τη Λυδία». 

Ο ρήτορας Δημοσθένης στο λόγο του Κατά Νεαίρας, αν ο λόγος αυτός είναι γνήσιος, (ο λόγος αυτός έχει εκφωνηθεί από τον Απολλόδωρο) λέει : " Τις εταίρες τις έχουμε για ηδονή, τις παλλακίδες  για την καθημερινή παλλακεία και τις συζύγους για να μας κάνουν παιδιά γνήσια και για να είναι πιστοί φύλακες των πραγμάτων του σπιτιού». 

 Θα σου αναφέρω, Κύνουλκε, κάποιο ιωνικό λόγο, εκτείνοντας , σύμφωνα με τον  Αγαμέμνονα του Αισχύλου , το θέμα των εταιρών, αρχίζοντας από την ωραία Κόρινθο, επειδή ονείδισες την εκεί σοφιστική δραστηριότητά μου. Είναι παλιά συνήθεια στην Κόρινθο, όπως αναφέρει και ο Χαμαιλέοντας από την Ηράκλεια στο έργο του  Περί Πινδάρου, όταν η πόλη προσεύχεται στην Αφροδίτη για μεγάλα ζητήματα, να παίρνει μαζί της στην ικεσία όσο γίνεται περισσότερες εταίρες, αυτές να προσεύχονται στη θεά και ύστερα να συμμετέχουν στις θυσίες. ΄Όταν λοιπόν οι Πέρσες έκαναν την εκστρατεία τους εναντίον της Ελλάδας, όπως αναφέρει και ο Θεόπομπος και ο Τίμαιος στο έβδομο βιβλίο του, οι Κορίνθιες εταίρες μπήκαν στο ναό της Αφροδίτης και προσευχήθηκαν για τη σωτηρία των Ελλήνων. Γι΄αυτό και ο Σιμωνίδης, όταν οι Κορίνθιοι αφιέρωσαν στη θεά έναν πίνακα, που ακόμα και τώρα βρίσκεται εκεί και έγραψαν χωριστά τα ονόματα των εταιρών που έκαναν την ικεσία και αργότερα συμμετείχαν στις θυσίες, συνέθεσε το ακόλουθο επίγραμμα:

Αυτές εδώ στάθηκαν να προσευχηθούν στη θεϊκή Κύπριδα για χάρη των Ελλήνων και των ευθύμαχων συμπολιτών τους, διότι η θεϊκή Αφροδίτη δε σκέφτηκε να προδώσει την ακρόπολη των Ελλήνων στους τοξοφόρους Πέρσες.

Και οι απλοί πολίτες τάζουν στη θεά, αν γίνουν αυτά για τα οποία δέονται, να οδηγήσουν σ΄αυτή και τις εταίρες. Καθώς λοιπόν υπάρχει τέτοια συνήθεια σχετικά με τη θεά, ο Ξενοφώντας από την Κόρινθο, όταν πήγαινε στην Ολυμπία για  συμμετοχή στους αγώνες,  υποσχέθηκε κι΄αυτός ότι, αν νικήσει, θα οδηγήσει εταίρες στη θεά. Και ο Πίνδαρος αρχικά έγραψε εγκώμιο γι΄αυτόν, που έχει στην αρχή τη φράση «επαινώντας την οικογένεια που έχει τρεις νίκες στην Ολυμπία», και ύστερα και σχόλιο, που τραγουδήθηκε κατά τη θυσία, με το οποίο στην αρχή απευθύνεται στις εταίρες, που συμμετείχαν στη θυσία, όταν ήταν εκεί ο Ξενοφώντας και πρόσφερε θυσία στην Αφροδίτη. Γι΄αυτό είπε:

Αφέντρα της Κύπρου, εδώ στο ιερό άλσος σου

Έφερε ο Ξενοφώντας μια ομάδα εκατό

Κοριτσιών που είναι πόρνες,

Ευχαριστημένος για την πραγμάτωση των ευχών του.

΄Ετσι αρχίζει το λυρικό τραγούδι:

Κοπέλες που δέχεστε πολλούς ξένους,

Υπηρέτριες της Πειθώς στην πλούσια Κόρινθο,

Που θυμιάζετε τα ξανθά δάκρυα του φρέσκου λιβανωτού

Πετώντας πολλές φορές νοερά προς την Αφροδίτη,

Την μητέρα των Ερώτων,

Σ΄εσάς , κόρες μου, έδωσε  χωρίς μομφή, σε ποθητά κρεβάτια

Να δρέπετε τον καρπό της μαλακής ομορφιάς.

΄Όταν η ανάγκη το απαιτεί, καθετί είναι καλό.

Και έχοντας αρχίσει , έτσι λέει στη συνέχεια:

Ωστόσο απορώ τι θα πουν για μένα οι κύριοι του Ισθμού,

Που βρήκα τέτοια αρχή του μελόγλυκου σκολίου,

Έχοντας συνδέσει τον εαυτό μου με τις κοινές γυναίκες.

Διότι είναι φανερό ότι, καθώς απευθυνόταν στις εταίρες, αγωνιούσε πώς θα φανεί η περίπτωση στους Κορίνθιους. ΄Αλλά έχοντας πεποίθηση στον εαυτό του, όπως φαίνεται, αμέσως έχει προσθέσει:

Δίδαξα πώς να δοκιμάζουμε το χρυσάφι με καθαρή πέτρα.

΄Ότι οι εταίρες εκεί τελούν ιδιαίτερα τη γιορτή των Αφροδισίων , το λέει ο ΄Αλεξης στην Φιλούσα του :

H πόλη τελούσε για τις εταίρες τη γιορτή των Αφροδισίων. Αλλ΄υπάρχει άλλη χωριστά για τις ελεύθερες γυναίκες. Αυτές τις ημέρες είναι συνήθεια να γλεντούν και είναι θεσπισμένο εδώ οι εταίρες να μεθούν μαζί μας.

Στη Λακεδαίμονα, όπως λέει ο περιηγητής Πολέμωνας στο έργο του Περί των αναθημάτων στη Λακεδαίμονα, υπάρχει εικόνα της διαβόητης εταίρας Κοττίνας, που λεν ότι αφιέρωσε και μια χάλκινη γελάδα. Έτσι γράφει: “ Yπάρχει και η μικρή εικόνα της εταίρας Κοττίνας, που εξαιτίας της φήμης της, ένα πορνικό οίκημα ονομάζεται με το όνομά της ακόμη και τώρα. Αυτό είναι πολύ κοντά στην Κολώνη, όπου είναι και ο ναός του Διόνυσου, φημισμένο και γνωστό σε πολλούς κατοίκους της πόλης. Το αφιέρωμά της είναι πέρα από το ναό της Χαλκιοίκου ( Αθηνάς) , μια μικρή χάλκινη γελάδα και η μικρή εικόνα που έχει προαναφερθεί». 

ΑΘΗΝΑΙΟΣ "ΔΕΙΠΝΟΣΟΦΙΣΤΑΙ" 

τόμος ΙΓ¨εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ